فشار خون ، قاتل خاموش

بیماری فشار خون هیچ علامتی ندارد اما تا دلتان بخواهد عارضه ایجاد می کند و سکته مغزی تنها یکی از عوارض این بیماری آرام و بی سروصدا است.
● فشار خون در یک نگاه
فشار خون ،فشاری است که از طرف خون بر سطح داخلی رگهای بدن وارد می شود . اما وقتی می گوییم کسی فشار خون دارد یا به فشار خون مبتلاست ، منظورمان این است که شخص مزبور دچار افزایش خون شریانی شده است .استفاده از عبارت "پرفشاری خون"در این مورد صحیح تر است اما در میان مردم چندان کار برد ندارد.افزایش فشار خون با خطرات زیادی همراه است.سکته قلبی ، سکته مغزی ، نارسایی قلبی ، نارسایی کلیوی ، اتساع عروق ، (آئوریسم )و تخریب شبکیه چشم از جمله عوارضی هستند که بخاطر بالا بودن فشار خون و کنترل نکردن آن بوجود می آیند.
● در جستجوی عامل نا شناخته :
در ۹۰ تا ۹۵ درصد موارد ، علت خاص و شناخته شده ای برای افزایش فشار خون وجود ندارد . این نوع از بیماری را با نام فشار خون اولیه می شناسیم .فشار خون اولیه به مرور زمان و بالا رفتن سن ایجاد می شود اما بین ۵ تا۱۰ در صد از فشار خون ها به خاطر وجود یک زمینه ای (مشکلات کلیوی ، تومور های غده فوق کلیوی ، بیماری های مادر زادی قلب ) به وجود می آید که به آن فشار خون ثانویه می گویند. این نوع فشار خون به صورت ناگهانی ظاهر می شود و شدت آن از نوع اولیه بیشتر است . همچنین ، بعضی از دارو ها مانند قرص های ضد بارداری ، شربت های سرماخوردگی ، ضد احتقان ها و مسکن های معمولی این توانایی را دارند که فشار خون را به شکل ثانویه افزایش بدهند.
● قاتل خاموش
بیشتر کسانی که فشار خونشان بالاست ، حتی در سطح خیلی بالا و خطرناک ، فاقد هر گونه علامتی هستند . این همان چیزی است که بیماری فشار خون را به یک قاتل آرام و بی سروصدا تبدیل می کند.تنها تعداد اندکی از افراد در مراحل اولیه این بیماری دچار سردرد های گنگ ، سرگیجه یا خون دماغ می شوند. البته در بیشتر موارد ، این علائم وقتی ایجاد می شوند که فشار خون حسابی بالا رفته و به یک مرحله خطرناک و تهدید کننده نزدیک شده باشد.
● عوامل خطر ساز
▪ سن :
با افزایش سن ، خطر بروز فشار خون بیشتر می شود. افزایش فشار خون در بین مردان بیشتر است.این در حالی است که زنان بعد از یائسگی شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون دارند.
▪ نژاد :
افزایش فشار خون در بین سیاه پوستان بیشتر است و در سن پایین تری هم بروز می کند عوارض آن هم در این نژاد بیشتر از نژاد سفید است.
▪ سابقه خانوادگی :
آنهایی که یک یا چند تن از اعضای خانواده شان به این بیماری دچار باشند ، احتمال ابتلاشان به فشار خون بیشتر است.
▪ اضافه وزن :
هر چه وزن بیشتر باشد ، حجم خون نیز بیشتر خواهد بود . بدیهی است که حجم خون یکی از عوامل اصلی در افزایش فشار بر رگهای بدن است.
▪ کم تحرکی :
هر چه شخص کم تحرک تر باشد ، تعداد ضربان قلبش نیز کمتر خواهد بود . با کاهش تعداد ضربان قلب ، انقباضات قلبی شدید تر و قوی تر می شود . این امر باعث می شود تا نیروی وارد بر رگها افزایش پیدا کندو به طور طبیعی فشار خون بالا برود.
▪ استعمال دخانیات و الکل :
مواد شیمیایی در داخل تنباکو به دیواره شریانها آسیب وارد می کند و آنها را تنگ می کند . هر چه قطر رگ کمتر شود ، فشار خون بیشتر می شود . الکل نیز می تواند به خود قلب آسیب برساند و باعث افزایش فشار خون شود.
▪ مصرف بیش از اندازه سدیم :
وقتی از سدیم حرف می زنیم ، در واقع ا ز نمک طعام صحبت می کنیم . سدیم باعث می شود کلیه ها آب کمتری دفع کند و به این ترتیب مایع زیادی در بدن محبوس می شود. افزایش مایع یا به اصطلاح احتباس آب ، باعث حجم خون ودر نتیجه افزایش فشار خون می شود.
▪ مصرف کم پتاسیم :
پتاسیم یکی از عناصر ضروری است که باید از طریق مواد غذایی مختلف به بدن ما برسد. در داخل بدن ، نوعی تعادل بین سدیم و پتاسیم بر قرار است. اگر میزان پتاسیم پایین بیاید ، میزان سدیم خون دچار افزایش می شود.
▪ استرس :
نقش اضطراب و تنش های روحی روانی در بروز و تشدید فشار خون به دفعات ثابت شده است. استرس باعث افزایش موقت اما شدید فشار خون می شود.
▪ عوامل متفرقه :
در کنار این موارد ، مواردی چون کلسترول بالا ، بیماری دیابت ، بیماری کلیوی ، حاملگی و وفقه تنفسی (آپنه ) حین خواب هم می تواند احتمال بروز فشار خون را زیاد کند.
● آیا من فشار خون گرفته ام ؟
تشخیص این بیماری با اندازه گیری فشارخون در چند نوبت و با نظر پزشک قطعی می شود . میزان فشار خون به طور معمول در قالب دو عدد بیان می شود . عدد اول یا بالاتر (فشار سیستولیک ) فشار وارد بر بر شریانها در حالت انقباض قلب است. عدد دوم یا پایین تر ( فشار دیاستولیک ) همین فشار را در فاضله بین دو انقباض قلب نشان می دهد. در نوشته و مباحثات پزشکی ، میزان فشار خون را با واحد میلی متر جیوه بیان می کنند. اما در بین مردم کشور ما ، سانتی متر جیوه رایج تر است . پس وقتی می گوییم فشار خون کسی ۱۲ روی ۸ است یعنی فشار سیستولیک او ۱۲۰ میلی لیتر جیوه و فشار دیاستولیک او ۶۰ میلی لیتر جیوه است . این میزان ، همان میزانی است که اکثرمتخصصان به عنوان مرز فشار خون طبیعی از آن یاد می کنند.اما بعضی دیگر معتقدند که مبنای محاسبه فشار خون طبیعی باید فشار سیستولیک ۱۱۵ و فشار دیاستولیک ۷۵ میلی لیتر جیوه باشد.بدیهی است که تنها یک نوبت اندازه گیری نمی شود به کسی بر چسب این بیماری را زد و باید فشار خون را در چند نوبت و در موقعیت ها و زمان های مختلف اندازه گرفت .در تفسیر فشار خون هم فشار خون سیستولیک مهم است و هم فشار دیاستولیک، البته در سنین بالا ی ۵۰ فشار سیستولیک مهم تر است در بین این افراد ، رایج ترین نوع فشار خون ، همان نوعی است که در آن نوع سیستولیک افزایش پیدا می کند . اما فشار دیاستولیک طبیعی باقی می ماند.
وقتی می گوییم شخصی در آستانه ابتلا به فشار خون قرار دارد یعنی به مرور زمان میزان فشار خونش بالا تر می رود و چند سال بعد به بیماری افزایش فشار خون مبتلا می شود. افرادی که فشار خونشان در مرحله آستانه است ، تقریبا یک نفر از سه نفرشان ( بین ۳۵ تا ۶۴ سال ) و یک نفر از از هر دو نفرشان (بالای ۶۵ سال) به فشار خون مبتلا می شوند.اگر برای بیماری تشخیص فشار خون مطرح شود ، پزشک در خواست آزمایش ادرار ، خون و نوار قلب می کند .
● خطراتی که در کمین بیمار است:
اگر فشار وارده بر دیواره داخلی شریانها بیشتر از اندازه طبیعی باشد شریانها دچار آسیب می شوند.و به دنبال آن عضو مربوطه هم آسیب می بیند. هر چه فشار خون بالا تر باشد و مدت زمان زیادی هم بطور کنترل نشده رها شود ، آسیب وارده بیشتر خواهد بود. افزایش فشار وارده برشریان ها باعث سفت و سخت شدن (تصلب ) دیواره آنها می شود . این امر به مرور زمینه ساز حمله قلبی و دیگر مشکلات عروقی خواهد بود.همچنین ممکنست رگ بزرگ و گشاد شود و باد کند که به این حالت آنوریسم می گویند. در گیری رگهای مغز در اثر افزایش فشار خون می تواند باعث بروز سکته مغزی شود. ضعیف و باریک شدن عروق کلیوی ، نارسایی کلیوی را در پی خواهد داشت و ضخامت ، باریکی عروق در شبکیه چشم باعث کاهش یا فقدان بینایی می شود . نارسایی قلبی نیز یکی دیگر از عوارض بلند مدت افزایش فشار خون است.وقتی قلبی مجبور شود عمل تلمبه کردن خون را در برابر فشار بالاتری انجام دهد ، به تدریج ضخیم می شود و در دراز مدت تلمبه کردن خون را از دست می دهد و دچار نارسایی می شود.
فشار خون بالا می تواند سوخت و ساز بدن را دچار مشکل کند و بر فر آیند های تفکر ، حافظه و یاد گیری هم اثر بگذارد.اختلال شناختی و زوال عقل هم بین بیماران مبتلا به فشار خون بیشتر از سایرین است.
● انتخاب داروی مناسب :
ایجاد تغییر در عادات و و سبک زندگی یکی از راه های کنترل فشار خون است اما بعضی اوقات این تغییر رویه به تنهایی کفایت نمی کند و پزشک مجبور می شود از داروهای کنترل کننده کمک بگیرد.به طور معمول استفاده ترکیبی از دو یا چند دارو در کنار یکدیگر بهتر از نمونه های تک دارویی جواب می دهد.
اصلی ترین دسته بندی داروهای پائین آورنده فشارخون به این شرح است.:
۱) دارو ای افزایش دهنده حجم :
این دسته از دارو ها روی کلیه ها اثر می کند و باعث می شوند که سدیم و آب بیشتری از بدن دفع شود.مثل : فروزماید(لازیکس) و تریامترن.اچ از انواع داروهای مدرن به حساب می آید.
۲) داروهای بلوک کننده گیرنده ها ی بتا :
این دارو ها فشار روی قلب را کم می کند و کمک می کند قلب آرام تر و با فشار کمتری ضربان داشته باشد.داروهای آشنای آنتولول و پروپرانولول (ایندرال) از همین دسته اند.
۳) دارو های مهار کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین :
این داروها از ساخته شدن یک ماده شیمیایی تنگ کننده عروق جلوگیری می کند و باعث شل شدن رگها می شوند.تجویز این دارو در بیماران نارسایی قلبی ، عروق کرونرو نا رسایی کلیه توصیه می شود.انالاپریل و کاپتوپریل متعلق به این گروهند.
۴) داروهای بلوک کننده های گیرنده های آنژیوتانسین۲ :
این دارو ها تقریبا مثل گروه قبلی عمل می کنند.و برای فشار خون همراه با نارسایی قلبی ، گرفتگی عروق کرونر و نارسایی کلیه بر اثر فشار خون بکار می رود.
۵) دارو های بلوک کننده کانالهای کلسیم :
این دسته از دارو ها ماهیچه های دیواره عروق را شل می کند. بعضی هاشان هم ضربان قلب را هم کاهش می دهند. نیفدیپین(آدلات) و آمیلودپیین از همین دسته اند.
۶) داروهای مهار کننده رنین :
رنین نام آنزیمی است که توسط کلیه ها ترشح می شود و یک چرخه شیمیایی را فعال می کند که در نتیجه آن فشار خون بالا می رود.داروی جدید :تکتورنا:در این دسته قرار می گیرد. این دارو نسبت به دیگر انواع داروهای فشار خون سریع تر عمل می کند.و اگر چه به تنهایی نیز کابرد دارد اما بهتر است همراه به یک داروی مدر تجویز شود تا اثر دهی آن بیشتر شود.
▪ توجه
مصرف دارو تنها بخشی از درمان بیماری فشار خون است . اگر به این بیماری مبتلا هستید، باید سعی کنید سبک و سیاق زندگی تان را تغییر بدهید.بعضی از عادات خود را ترک کنید و به جای آنها به رفتارهای جدید و سالم عادت کنید. متاسفانه بیماری فشار خون از آن دسته بیماریهایی نیست که بتوانید یک بار آن را درمان کنیدو بعد با خیال آسوده پی کار و زندگی تان بروید.این بیماری تا آخر عمر نیاز به مراقبت و توجه شما دارد.برای اینکه فشارخونتان را برای همیشه تحت کنترل داشته باشید ، به این توصیه ها عمل کنید.
الف) تغذیه سالم و رسیدن به وزن ایده آل :
غذاهای کم چرب استفاده کنید .روی مصرف میوه ، سبزیجات، حبوبات و مواد غذایی سبوس دار و لبنبات کم چرب تاکید داشته باشید. میزان مصرف سدیم باید تحت کنترل باشد . مصرف پتاسیم را هم بیشتر کنید.
ب) الکل و سیگار را کنار بگذارید:
مصرف الکل بر قلب اثر می گذارد و موجب فشار خون می شود . سیگار نیز صدمه شدیدی روی دیواره شریان ها می زندو باعث تصلب شریانها می شود.
ج) بر استرس خود غلبه کنید:
بیش از اندازه کار نکنید.فکرهای منفی و مزاحم را دور بریزید.صبور و خوش بین باشید . خواب کافی داشته باشید.اضطراب را از خود دور کنید روش ریلاکسیون پیشه کنید . آرام و عمیق تنفس کنید.این کار اثر چشمگیری روی فشار خونتان دارداگر فکر می کنید به تنهایی نمی توانید این کار را انجام دهید از دستگاه های موسوم به رسپیرت استفاده کنید.
د) فشار خون خود را در خانه اندازه بگیرید:
دارو های خود را درست مصرف کنید. به طور مرتب نزد پزشک بروید.
و) فشار خون خود را چند وقت یکبار اندازه گیری کنیم:
متخصصان پیشنهاد می کنند که افراد دارای فشار خون طبیعی ( یعنی کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی لیتر جیوه )هستند هر دو سال یکبار و افرادی که در مرحله آستانه (بین ۸۰/۱۲۰ تا ۹۰/۱۴۰ میلی لیتر جیوه) قرار دارند باید سالی یکبار اندازه بگیرند ولی افرادی که به بیماری های کلیوی ، قلبی عروقی یا دیابت دچارند یا سابقه سکته های مغزی داشته اند باید در فواصل کمتری فشار خونشان را اندازه گیری کنند.
● بخور نخور های فشار خون :
▪ برخی مواد غذایی می توانند به طور طبیعی فشار خون را پائین بیاورند . کرفس ، پیاز، سیر ، شنبلیله ، چای سبز ، خرما ، گلابی ، زیتون و برگ زیتون ، تره فرنگی ، سویا ، گوجه فرنگی ، گریپ فروت و لیمو ترش از این جمله اند.مصرف این مواد به هیچ وجه به معنی قطع درمان دارویی نیست. در خصوص گریپ فروت ممکنست غلظت داروهای بلوک کننده کانال کلسیم را بالا ببرد و عوارض جانبی آنها را تشدید کند پس در مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
▪ تامین پتاسیم بدن برای بیماران مبتلا به فشار خون ضروری است .چون در غیاب این عنصر ، توازن سدیم و پتاسیم به نفع سدیم بهم می خورد و فشار خون تشدید می شود. موز ، آناناس ، زرد آلو ، انجیر ، گریپ فروت ، هلو ، انگور ، آلو ، سیب زمینی ، سیر ، کلم بروکلی ، کدو سبز ، قارچ ، گوجه فرنگی ، انواع سبزی ها و حبوبات از منابع خوب پتاسیم هستند.
▪ افزایش مصرف نمک رابطه مستقیم با افزایش فشار خون دارد از آن جایی که در حین طبخ از نمک استفاده می شود ، دیگر لزومی ندارد که شما موقع صرف غذا ی خود دست به نمکدان ببرید . می توانید از گلپر ، آویشن ، نعناع خشک یا کنجد به جای چاشنی های نمک استفاده کنید.در تهیه غذاهای آماده و نوشابه ها نیز سدیم فراوانی به کار می رود. سوسیس ، کالباس ، کنسرو گوشت ، انواع برگر ها و سایر فر آوردهای گوشتی ، سبزی های کنسرو شده در آب نمک ، زیتون شور ، چیپس و انواع تنقلات شور ، ماهی دودی و یا کنسرو شده ، انواع سس ، سوپ ها و کنسرو های آماده ، عصاره های گوشت و بسیاری مواد غذایی نمک دار .محصولات لبنی (شیر ، ماست ، پنیر ) کلسیم فراوان دارند . ویتامین های متنوعی هم در آنها وجود دارد اما باید سراغ انواع کم چرب آنها بروید.
▪ حبوبات سرشار از فیبر های محلول در آب هستند و استفاده از آنها می تواند به کاهش فشار خون کمک کند و صد البته به عنوان منبع تامین کننده پروتئین مورد نیاز بدن به حساب می آید.
▪ در بین انواع گوشت ها ، ماهی بهترین انتخاب است. چربی ماهی نه تنها موجب عوارض قلبی عروقی نمی شود بلکه به سلامت قلب و عروق کمک می کند.
▪ نو شیدنی های حاوی کافئین از قبیل قهوه ، چای و نوشابه های کولا دار موجب افزایش فشار خون می شوندو باید در حد اعتدال استفاده شوند.می توانید به جای آنها از انواع چای و دم کردنی های گیاهی یا دوغ کم نمک استفاده کنید.
▪ کره ، خامه ، سس ، مارگارین ، دنبه ، چربی های هیدروژنه و روغن های جامد را از برنامه غذایتان کنار بگذارید. به جای آنها از روغن زیتون و یا دیگر انواع روغن های گیاهی مایع و روغن ماهی استفاده کنید. مغز ها و دانه های گیاهی مثل گردو را وارد برنامه غذایی روزانه کنید.