فرصت ها و تهدیدهای اقتصاد پسابرجام در ایران از نگاه «اکونومیست»
ایران، ارض موعودی که موعد ورود به آن فرا نرسیده است
ساعت24-یک فرصت تاریخی تنها یک بار در هر نسل اتفاق می افتد. این گفته که «ایران بزرگترین بازار جدیدی است که پس از دهه ها به اقتصاد جهانی باز می گردد.» یکی از مقامات تجاری در بریتانیا گفته بود و پیش بینی کرده بود" ایران می تواند در طول یک دهه بیش از 1 تریلیون دلار سرمایه جذب کند." در همین ماه گذشته، رئیس یک شرکت تولید کالاهای لوکس در فرانسه که تفکرات قرن نوزدهمی داشت گفته بود:«ایران جای جدیدی است که باید فتحش کرد.»
در نظر اول، به نظر می رسد که مسابقه برای ورود به بازار ایران شروع شده باشد. درست بعد از آنکه IAEA، آژانس بین المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران به تعهداتش در قبال توافق با قدرت های جهانی عمل کرده است، کشورهای اروپایی امضای قراردادهای چند میلیارد دلاری خود با ایران را در بوق و کرنا کردند. ایرباس اعلام کرد که 118 فروند هواپیما به ایران فروخته است و البته اضافه کرد که احتمال سفارش هواپیماهای بیشتر هم وجود دارد. پژو-سیتروئن و رنو-نیسان اعلام کردند که پروژه های فروش و مونتاژ خودرو برای بازار 80 میلیون نفری ایران دارند. کارشناسان هم اعلام کردند که رکورد فروش اتوموبیل در ایران در سال جاری شکسته شده است.
تعداد هیئت های تجاری ای که به ایران سفر می کنند آن قدر بالا رفته است که بسیاری از آنها می گویند در پیدا کردن اتاق در هتل های تهران غبارآلود و آلوده دچار مشکل شده اند. در ابتدای همین ماه بود که نخست وزیر ایتالیا، ماتئو رنزی، آخرین رهبر جهانی بود که در صدر یک هیئت تجاری به ایران رفت و عصر طلایی تبادلات صنعتی با ایران را نوید داد. موسسه های مد ایتالیایی مانند ورساچه و روبرتو کاوالی و شرکت لوازم آرایشی فرانسوی سفورا، فروشگاه هایی در ایران تاسیس کرده اند یا قصد دارند به زودی تاسیس کنند. در کافه های مناطق مرفه نشین شمال تهران هم زمزمه هایی از عقد قرارداد و سرمایه گذاری مشترک میان ایران و شاخه اروپایی یک شرکت سازنده توربین آمریکایی به گوش می رسد. «کار راه اندازهای» محلی مانند شرکت "للیا" که با همکاری ایرانی ها و آلمانی ها تاسیس شده، مثل قارچ در حال سر برآوردن هستند. آنها به خارجی های مشتاق سرمایه گذاری در ایران کمک می کنند که بازارها را شناسایی کنند، سرمایه گذاری های مشترک انجام دهند، دفاتر تجاری اجاره کنند و کارهای بسیاری از این قبیل را انجام دهند.
با این همه، شروع به کار سخت تر از آن چیزی است که ابتدا تصور می شد. بزرگترین معضل نبود امکان تامین مالی است. 13 آوریل، آمریکا اعلام کرد که به بلوکه کردن دارایی های ایران در خارج از مرزها پایان داده است. اما به نظر نمی رسد که ایران توانسته باشد به راحتی به دارایی های حدوداً 100 میلیارد دلاری خود در خارج از کشور دسترسی پیدا کند. بانک هایی که با ایران ارتباط برقرار می کنند هم از گزند مشکلات به دور نبوده اند: از سال 2009 تا به امروز، دفتر کنترل دارایی های خارجی وزارت خزانه داری آمریکا، 14 میلیارد دلار جریمه برای ارتباط با ایران دریافت کرده است. بدون بانک ها، امکان برقراری ارتباط با ایران کمتر و کمتر می شود.
روغنکاری لازم است!
یک تولید کننده بریتانیایی تجهیزات حفاری نفتی که شش سال است از بازار ایران دور بوده، می گوید:«ما نمی توانیم چیزی به ایران بفروشیم، چرا که بانک های ما پرداخت این مبادله ها را نمی پذیرند.» با این حال، برخی بانک های اروپایی، مانند بانک KBC در بلژیک و DZ Bank آلمان، مبادلات مالی با ایران را شروع کرده اند، شاید به این دلیل که حضور چندانی در ایالات متحده آمریکا ندارند. با این حال، حتی آنها هم همچنان نمی توانند مبادلات را با دلار انجام دهند و بنابراین به نظر می رسد آنها تنها در حال مزه مزه کردن شرایط باشند.
در تهران، مقامات و تجار می گویند که مدت هاست همه چیز قفل شده است. آیت الله خامنه ای، رهبر ایران می گوید آمریکا «تنها بر روی کاغذ» تحریم هایش را لغو کرده است. حمیدرضا ترقی، یک فعال حزبی و سیاسی در ایران می گوید که قراردادهای تجاری اعلام شده، از جمله بزرگترین آنها که با ایرباس منعقد شده، «نمایشی» بیش نبوده اند. (مدیران اجرایی ایرباس که همین ماه در تهران بوده اند، هنوز قرارداد با تهران را نهایی نکرده اند.)
ایران با رتبه 118 در رتبه بندی سهولت کسب و کار، تقریباً در موقعیتی میانه قرار دارد. با این حال مجلس تازه انتخاب شده می تواند قوانین تصویب کند که کسب و کار را آسان تر کنند، از جمله قانون آسان کردن استخدام و تعدیل نیروها. برخی از مقامات هم از بازسازی تجاری برخی شرکت های دولتی مانند ایران ایر سخن می گویند.
فارغ از اینکه فاینانس خارجی وجود داشته باشد یا نه، اصلاحاتی از این قبیل کار خودشان را خواهند کرد. روابط میان ایران و ایالات متحده به نظر نمی رسد که به این زودی ها رو به بهبود بگذارد. آمریکا می گوید ایران با انجام آزمایش های موشکی، روح یک توافق بین المللی را نقض کرده است. چندی پیش بود که اوباما گفت ایران باید به اقدامات تحریک کننده ای که موجب فراری دادن تجار می شود خاتمه دهد. به نظر هم نمی رسد آمریکا تغییری در موضش در این مورد تا پیش از پایان انتخابات ریاست جمهوری این کشور اعمال کند. ایران ارض موعود بسیاری از تجار است، اما به نظر می رسد هنوز راه زیادی تا روز وصل باقی باشد.
اکونومیست
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.