دنیایی که دنبال گاز «شیل» است
زنگ خطر تازه برای صادرکننده‌های نفت و گاز
ساعت ۲۴- روزهایی بود که در سال‌های قبل از کشف، استخراج و بهره‌برداری از نفت و گاز «شیل» که هر توقف کوتاه در عرضه نفت هر کدام از کشورهای صادرکننده نفت مثل ایران، عراق، کویت یا ونزوئلا قیمت‌های نفت سر به آسمان می‌کشیدند. این وضع موجب برتری بدون چون و چرای اوپک بر بازار نفت بود تا اینکه از چندین سال پیش امریکایی‌ها با استفاده از تکنولوژی روآمد نفت «شیل» را کشف کردند و حالا خبر می‌رسد که «گاز» شیل نیز کشف شده است.
نوشته حاضر آینده درخشان نفت و گاز «شیل» در جهان را بررسی کرده است. ایران از این پدیده متاثر خواهد شد و خوب است که در این باره بیشتر بدانیم.
ذخایر گاز شِیل آنقدر زیاد است که در صورت استحراج بهینه آن می‌توان گفت که بسیاری از کشورهای جهان به مرحله خودکفایی در زمینه سوخت های فسیلی خواهند رسید و برخی دیگر که هم اکنون واردکننده عمده سوخت های فسیلی هستند، صادرکننده اینگونه سوخت ها خواهند شد.آمریکا که چهارمین ذخایر بزرگ گاز شِیل در جهان را پس از کشورهای چین، آرژانتین و الجزایر دارد، با تولید سالانه‌ای بیش از ۴۸۰ میلیارد مترمکعب، نخستین تولید کننده گاز شِیل در جهان است.
در سال ۲۰۱۰ میلادی و با گسترش شتابان تولید گاز شِیل در آمریکا، اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان و متخصصان انرژی در جهان بر این باور بودند که گاز شِیل دورنمای تولید و مصرف انرژی در جهان را دستخوش تحول و دگرگونی بزرگی خواهد کرد.پس از آغاز سقوط قیمت نفت خام از ژوئن سال ۲۰۱۴ میلادی و تداوم این سقوط طی دو سال گذشته، مشکلات اقتصادی صنایعی که در این زمینه فعالیت می‌کردند بر مشکلات همیشه مطرح زیست- محیطی تولید گاز شِیل افزوده شد و دراین شرایط تازه، دورنمای تولید گاز شِیل بار دیگر مبدل به موضوع مورد بحث کارشناسان و متخصان انرژی در جهان شده است.
در حالی که گروهی از آنان آینده‌ای برای تولید گاز شِیل در جهان نمی‌بینند، گروه‌های دیگری به آینده گاز شِیل در جهان بسیار خوش‌بین هستند.خوش‌بینی آنان بر توسعه فناوری‌های علمی جدید تولیدی استوار است.آنان می‌گویند فناوری‌های جدید برای تولید گاز شِیل، ضمن رعایت موازین زیست‌محیطی، هزینه های تولید را به نحو چشمگیری کاهش خواهد داد.آنها، آینده بسیار روشنی برای تولید گاز شِیل در جهان پیش‌بینی می کنند.این مجله اقتصادی به موضوع آینده تولید و مصرف گاز شِیل در جهان اختصاص دارد.دکتر پرویز مینا مشاور عالی بین المللی نفت میهمان این برنامه است.
فرمول گاز شِیل و گاز متعارف
اما پیش از شکافتن و تحلیل موضوع، یادآوری این نکته ضرورت دارد که گاز شِیل و گاز طبیعی متعارف از نظر ملکولی با یکدیگر تفاوت ندارند.هر دو گاز، از چندین گاز سوختی تشکیل شده که گاز عمده آن، گاز متان است.معمولاً متان بیش از ۸۵ درصد ترکیب ملکولی گاز شِیل و گاز طبیعی متعارف را تشکیل میدهد.مابقی ترکیب آن را دیگر گازهای سوختی مانند پروپان و بوتان تشکیل میدهند.تفاوت بین گاز شِیل و گاز طبیعی متعارف در محل قرار گرفتن آنها در بافت و لایه های زیر زمینی است.در حالی که ذخایر گاز طبیعی متعارف در میادین وسیع زیر زمینی قرار گرفته که دسترسی به آن اغلب آسان است، گاز شِیل در میان صخرهای زیر زمینی نفوذ ناپذیر محبوس شده است و برای استخراج آن باید از تکنیک های ویژه، از جمله تکنیک " هیدرولیک" یعنی شکستن لایه های بین صخرهای زیرزمینی با فشار آب استفاده کرد.
افزایش روند تولید گاز و نفت شِیل درآمریکا
آمریکا بزرگ ترین کشور جهان است که بهره برداری از گاز شِیل را به صورت گسترده ای آغاز کرده است.تولید گاز شِیل در آمریکا در سال ۲۰۱۴ میلادی ۴۱۶ میلیارد متر مکعب بوده و سپس در سال ۲۰۱۵ تولید گاز شِیل آمریکا به ۴۷۱.۹ میلیارد متر مکعب افزایش یافته است.
آژانس بین المللی انرژی تولید گاز شِیل آمریکا در سال ۲۰۱۶ را ۴۸۰.۶ میلیارد مترمکعب برآورد می کند.گاز شِیل آمریکا را مبدل به نخستین تولید کننده گاز و نفت جهان کرده است. به شکرانه تولید گاز شِیل، آمریکا در سال ۲۰۱۴ روسیه را پشت سر گذاشت و مبدل به بزرگترین تولید کننده گاز جهان شد.در همان حال، با افزایش تولید نفت شِیل تولید نفت خام آمریکا از مرز ۱۴ میلیون بشکه در روز گذشت و آمریکا عربستان سعودی را عقب زد و مبدل به نخستین تولید کننده نفت خام در جهان شد.
رقابتی شدن صنایع گاز ونفت شِیل آمریکا به رغم سقوط قیمت جهانی نفت خام طی سال های ۲۰۱۵-۲۰۱۶ میلادی, تولید گاز و نفت آمریکا کاهش نیافت.حفظ سطح تولید در آمریکا با توجه به افزایش شدید نرخ بازدهی در این بخش و کاهش بسیار مهم هزینه تولید به صنایع تولید کننده گاز و نفت شِیل امکان داد تا موقعیت خود را در بازار جهانی سوخت های فسیلی حفظ کند.
در حال حاضر، سطح تولید گاز شِیل آمریکا بیش از ۵۰ درصد میزان کل تولید گاز این کشور و در حدود ۱۵ در صد کل تولید گاز جهان برآورد می‌شود.هنگامی که قیمت جهانی نفت خام در نیمه دوم سال میلادی ۲۰۱۴ به کمتر از ۴۰ دلار در بشکه و در ابتدای سال ۲۰۱۵ میلادی به کمتر از ۳۰ دلار در بشکه سقوط کرد، برخی از متخصصان پایان بهره برداری گاز و نفت شِیل در جهان را اعلام کردند.در آن زمان تولید و بهره برداری گاز و نفت شِیل در شرایطی از نظر اقتصادی به صرفه و صلاح بود که قیمت متوسط جهانی هر بشکه نفت خام از ۸۰ دلار کمتر نباشد.با وجود این منطق اقتصادی، صنایع گاز و نفت شِیل آمریکای شمالی تلاش بسیار گسترده ای را در جهت کاهش هزینه تولید و به گارکیری فناوری‌های نوین در این صنعت آغاز کردند.
تلاش شگفت‌آور آنها بیشتر به معجزه شباهت داشت.زیرا بسیاری از آنها در زمانی کمتر از یک سال توانستند، هزینه‌های تولید را در حدود ۴۰ در صد کاهش دهند.هر چند بسیاری از تولید کنندگان کوچک گاز و نفت شِیل آمریکای شمالی که نتوانستند خود را با شرایط سخت تازه تطبیق دهند، از دور خارج شدند، اما اکثریت تولید کنندگان بزرگ و متوسط گاز و نفت شِیل در صحنه ماندند.
ژان لوئی شیلانسکی مدیر مرکز هیدرو کربورهای غیر متعارف فرانسه میگوید: تولید کنندگان آمریکایی گاز و نفت شِیل با تلاش بسیار شدید، خود را با شرایط کنونی بازار جهانی نفت تطبییق دادند.با قیمت متوسط نفت ۵۰ دلاری آنها با یک سود معقول در بازار رقابتی نفت خواهند ماند.در صورتی‌که قیمت نفت از ۵۰ دلار در هر بشکه بیشتر شود- چیزی که در آینده بسیار محتمل است، حاشیه سوددهی تولید کنندگان گاز و نفت شِیل آمریکا بیشتر خواهد شد.
به گزارش ساعت ۲۴، دکتر پرویز مینا مشاور عالی بین المللی در امور نفت، آینده بسیار خوبی را برای توسعه گاز شِیل در جهان می‌داند.او میگوید با توجه با اینکه گاز در میان سوخت های فسیلی پاکیزه‌ترین سوخت است، میزان تولید و مصرف آن در آینده افزایش قابل توجهی خواهد داشت و در نتیجه گاز شِیل نقش عمده ای را در سبد سوختی جهان در آینده خواهد داشت...
بلومبرگ قیمت هر بشکه نفت خام سبک تگزاس موسوم به دبلیو تی آی WTI را ۴۷.۵۱ دلار و قیمت هر بشکه نفت خام برنت دریای شمال را ۴۸.۲۲ دلار اعلام کرده است.در حال حاضر تولید گاز و نفت شِیل بیشتر در آمریکای شمالی متمرکز است.آمریکا هم اکنون بیش از ۱۰۰ هزار و کانادا بیش از ۲۰ هزار چاه فعال دارد.در سایر نقاط جهان، کمتر از ۱۰۰۰ چاه بهره برداری گاز و نفت شِیل فعال است.
چندین کشور جهان، از جمله چین، آرژانتین، مکزیک، بریتانیا...برنامه های تحقیقی بسیار جدی در زمینه بهره برداری گاز و نفت شِیل را آغاز کرده اند.برخی از آنها در آینده ای نه چندان دور میتوانند مبدل به تولید کنندگان مهم گاز و نفت شِیل در جهان شوند.چین که با ۳۱ هزار میلیارد مترمکعب ذخایر، بزرگ ترین ذخایر گاز و نفت شِیل جهان را دارد هم اکنون فقط ۵ میلیارد متر مکعب گاز شِیل در سال تولید می کند.چین در نظر دارد تا تولید گاز شِیل خود را در افق سال ۲۰۲۰ میلادی به ۳۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش دهد.دکتر پرویز مینا با توجه به موقعیت پیشرفته تکنولوژی آمریکا در زمینه تولید گاز و نفت شِیل اعتقاد دارد که آمریکا این موقعیت پیشرو را همواره حفظ خواهد کرد...
ذخایر جهانی گاز شِیل چقدر است؟
گی مزونیه متخصص مهندسی نفت و اقتصاددان مؤسسه فرانسوی نفت و انرژی های تازه میگوید ارزیابی ذخایر جهانی گاز و نفت شِیل بسیار مشکل است.زیرا ارزیابی ها تا کنون بر اساسی روش های مطالعاتی مبتنی بر تولید آمریکای شمالی محاسبه شده که این روش ها نمیتواند برای دیگر مناطق جهان کاملاً کاربرد داشته باشد.با این وجود، بسیاری از کارشناسان در جهان در این نکته توافق نظر دارند که با توجه به ذخایر گاز شِیل، میزان کل ذخایر گاز جهان دوبرابر شده و با توجه به روند مصرف کنونی از ۱۲۵ سال به ۲۵۰ سال افزایش یافته است.
ژان لوئی شیلانسکی مدیر مرکز هیدروکربوهای غیرمتعارف فرانسه میگوید بررسی ذخایر و منابع نشان میدهد که در افق سال ۲۰۴۰ میلادی بیش از ۳۰ در صد گاز تولیدی جهان، گاز شِیل خواهد بود.او تأکید می کند که بسیاری از کشورهای جهان در تولید گاز شِیل، عامل بسیار مهم استراتژیک خودکفایی انرژی را جستجو می کنند.به گفته وی، چه بخواهیم، وچه نخواهیم بحث تحولات در انرژی های مورد استفاده در جهان موضع روز محافل انرژی در جهان است.
تردید اروپایی ها به گاز شیل
تجربه ناموفق لهستان، موضع بسیار سخت فرانسه و آلمان که روش‌های کنونی تولید گاز شِیل را رد می کنند، اوج گیری جنبش‌های طرفدار محیط زیست به موضوع تولید گاز شِیل در اروپا رنگ وبوی سیاسی داده و اکثریت سیاستمداران اروپایی با توجه به مخالفت‌های گسترده از سوی طرفداران محیط زیست، از طرح موضوع گاز شِیل در دورنمای انرژی این کشورها، دوری می‌ورزند.
بیشترین میزان سرمایه گذاری در جهان در زمینه گاز شِیل در آمریکا و کانادا و سپس در چین متمرکز شده است.با این وجود از سال ۲۰۱۳ میلادی ما شاهد روند نسبی کند شدن سرمایه گذاری ها در این بخش هستیم .امضای پیمان الزام آور تغییرات آب و هوایی پاریس موسوم به کاپ ۲۱ در سال ۲۰۱۵ میلادی که افزایش دمای زمین تا سال ۲۱۰۰ میلادی را تا حداکثر ۲ درجه سانتی گراد نسبت به دوران پیشا صنعتی تثیبیت کرده، یکی از عوامل مؤثر در روند کند شدن سرمایه گذاری های جدید در تمامی سوخت های فسیلی، خصوصاً زغال سنگ است.موضوع تولید گاز شِیل در اروپا با موانع زیست محیطی برخورد کرده و دولت های اروپایی تا زمانیکه کاملاً متقاعد نشوند که تولید گاز شِیل هیچ مشکل برای محیط زیست ایجاد نخواهد کرد، در زمینه تولید گاز شِیل اقدام نخواهند کرد.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.