مرتضی حاجی در گفتوگو با «آرمان امروز» :
نارضایتیهای اقتصادی در رای روحانی تاثیرمستقیم دارد
ساعت24-فشارها به دولت همچنان تداوم خواهد داشت، اما مهم آن است که در روزهای سخت و دشوار باز هم بتوان همچنان محکمتر از گذشته مسیر اعتدال را پیمود و در راه تحقق خواستههای ملی ثابت قدم ماند.
پیام رای مجلس به سه وزیر جدید روحانی چه بود ؟
وزرای پیشنهادی رئیسجمهور بهویژه ۲ تن از وزرا در دولت، کار اجرایی کرده بودند، مانندآقایان سلطانیفر و صالحی امیری، بنابراین از منظر تجربهکاری امتحان خود را به نحوی مطلوب پس دادهاند. دولت به توانایی دو فرد مذکور در دوران مسئولیتشان پی برد. آقای دانش آشتیانی تنها فردی بود که در دوران ریاست روحانی نتوانسته بود به دولت ورود پیدا کند و توانایی خود را در امور اجرایی به اثبات برساند، اما در مجموع قبل از این دانش آشتیانی به لحاظ تجربه و سوابقی که در آموزش عالی داشت یک چهره شناخته شده بود. درواقع مجلسیها توانایی و کارایی هر سه نفر را درست تشخیص دادند. از سویی محور مخالفتهایی که بهویژه با دانش آشتیانی شد، در واقع مواردی بود که عموما سیاسی بوده و به وقایع پس از انتخابات سال ۸۸ برمیگشت. در روز رای اعتماد به وزرای پیشنهادی روحانی بهطور مکرر از لفظ «فتنه» استفاده شد. این مساله نشان داد که استفاده ابزاری از لفظ «فتنه» در تشخیص نمایندگان دیگر کارایی ندارد. بنابراین جلسه رای اعتماد وزرا در مجلس چند پیام روشن داشت: نخست آنکه توانایی اشخاص مورد بررسی قرار گرفت و به همان استناد تصمیمگیری شد. دیگر آنکه بهانهگیریهایی که بخشی از آن ساخته و پرداخته دیگران است و منجر به ایجاد انشقاق میان مردم و مسئولان و دستهبندی کردن آنها میشود، کارایی خود را از دست داده و به یک ابزار ناکارآمد و نخ نما بدل شده است. تواناییها، تخصصها و برنامههای وزرا و مدیران ملاک و معیار اساسی در تصمیمگیری مجلس است.
فارغ از این مساله، آیا رای مجلس به سه وزیر پیشنهادی به این مفهوم نیست که مجلس به نحوی به تداوم ریاست جمهوری روحانی برای دوره بعد امیدوار است؟
به هر حال باید سه وزیر برای این سه وزارتخانه آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد و وزرش و جوانان انتخاب میشد. اگر حتی ریاستجمهوری روحانی برای دولت دوازدهم نیز ادامه پیدا نکند باز هم باید وزرایی برای سه وزارتخانه انتخاب میشدند، زیرا سرپرست نمیتواند بیشتر از سه ماه در این جایگاه بماند. اما نکتهای که وجود دارد، این است که رای مجلس به سه وزیر روحانی حاصل تلاشهای انتخاباتی گذشته اصلاحطلبان بوده که نخستین ثمره آن در تصمیمگیریهای پارلمانی و همراهی مجلس با دولت هویدا شد. این مساله را میتوان از آرای مجلس به وزرای پیشنهادی به خوبی دریافت.
آیا تغییرسه وزارتخانه مذکور بهویژه فرهنگ و ارشاد لازم بود و چرا به جای تغییر در این سه وزارتخانه در وزارت اقتصاد ما شاهد تغییر نبودیم؟
تغییر بر اساس یک نیاز صورت پذیرفت. رئیسجمهور به این نتیجه رسید که در جایی این تغییر لازم است. در حوزه اقتصادی نیز لازم است تغییراتی صورت گیرد، اما اینکه ترمیم کدام وزارتخانه بیش از دیگری ضرورت و فوریت دارد، باید در این رابطه گفت که اولویت و ضرورت در دو وزارتخانه آموزش و پرورش، و ورزش و امور جوانان به وضوح محسوس بود. تغییر در دو وزارتخانه مذکور به یک خواست عمومی تبدیل شده بود. مخاطبان و ذینفعان این دو وزارتخانه تقاضای تغییر داشتند و رئیسجمهور این تقاضا را اجابت کرد. اما این مساله نباید به مفهوم عدم ضرورت تغییر در وزارتخانههای دیگر باشد و این تعبیر درستی نیست که گفته شود چون تقاضا برای تغییر در وزارت آموزش وپرورش و وزارت ورزش بالا بود، بنابراین نیازی به تغییر در وزارتخانههای دیگر نیست. به هر حال نخست گستردگی تقاضا برای تغییر در این دو وزارتخانه و سپس شرایط آنها بهگونهای بود که بلاتکلیفی در ارگانهای مدیریت احساس میشد، در نتیجه این تغییرات اولویت پیدا کرد.
آقای دانش آشتیانی آیا میتواند در آموزش و پرورش تحول ایجاد کند؟
وزارت آموزش و پرورش باید تحول هدفدار را بیشتر در امر تعلیم و تربیت دنبال کند. سند تحول آموزش و پرورش امضا شده که انتظار میرود وزیر جدید در چارچوب این سند حرکت کند، مگر اینکه احساس کند باید در این سند اصلاحاتی ایجاد شود. در این صورت لازم است آن اصلاحات را پیشنهاد کند، در مراجعی که این سند تصویب شده این پیشنهاد بررسی شود و به نتیجه برسد. آموزش و پرورش در تحقق اهداف تعلیم وتربیت خود مشکلات جدی دارد و تردیدی در آن نیست، اما راهحل آن مشکلات چیست؟ در این سند گفته شده نظام آموزشی را تغییر دهیم. دوره دبستان را شش ساله کرده و دوره راهنمایی را حذف کنیم و دوره دبیرستان را ۶ سال کنیم. آیا این مساله تاثیر محتوایی در بهبود دارد؟ شک دارم که تغییر نظام آموزشی در بهبود محتوای تعلیم و تربیت تاثیری بگذارد، بلکه حتی در مواردی این تردید نیز وجود دارد که تغییر در نظام تعلیم و تربیت آثار منفی هم داشته باشد.
یکی از مشکلات اساسی طی دهه اخیر معیشت معلمان است. وزیر جدید آموزش و پرورش چگونه میتواند رضایت فرهنگیان را جلب کند؟
باید یک تجدید نظر جدی به لحاظ انگیزه شغلی و نیز تامین نسبی وضعیت معیشتی معلمان در وزارت آموزش و پرورش صورت گیرد. کمی کار برای وزیر جدید در این زمینه دشوار است. تقاضا برای بهبود وضعیت در این مجموعه روزبه روز افزایش مییابد، اما مساله بودجه همچنان به عنوان یک مشکل اصلی در وزارت آموزش و پرورش وجود دارد. بنابراین حمایت جدی دولت را میطلبد، زیرا وزیر دستی در خزانه ندارد که مشکلات معیشتی معلمان را حل کند. ازاین رو به نظر میرسد در زمینه تامین اعتبار برای آموزش و پرورش نیاز به تحول داریم و فکر میکنم اگر دکتر دانشآشتیانی به جمعبندی در این مورد برسد، جسارت لازم برای تحول در آموزش و پرورش را دارد.
وزارت آموزش و پرورش چگونه میتواند کمبود بودجه را جبران کند؟
زمانی که رایانه وارد سیستم اداری کشورشد، قرار بر این شد که کاغذبازی در سیستم اداری کشورحذف شود و با استفاده از شبکههایی که خدمات مورد نیاز مردم و همکاران را به صورت الکترونیکی و از راه دور ارائه میدهند، انتظار میرفت از حجم کار اداری کاسته شود. برعکس، درعمل مشاهده میشود اگرچه این سیستمها دائر است اما کارمندان هنوز سر جای خود هستند و بعضا تعدادی نیز به عنوان کارشناس رایانه به کارمندان ادارات اضافه شده است. عدم کاهش کارمندان در سیستمهای دولتی نشاندهنده عدم جسارت مدیران در کاهش تعداد کارمندان است. بسیاری از کارهایی که در ادارات صورت میگیرد، غیرضروری است و از طریق شبکههای مجازی قابل انجام است. بنابراین گروهی باید مدیریت بهینه منابع آمورش و پرورش را مورد بررسی قرار دهند. حتی تعداد زیادی از مراکز آموزش و پرورش قابلیت حذف دارند و قطعا میتوان برخی ردههای اداری را از بدنه آموزش و پرورش حذف کرد و خدمات ضروری از طریق الکترونیک به معلمان ارائه کرد یا برخی از این خدمات را به دفاتر پیشخوان دولت منتقل کرد. بنابراین از این طریق میتوان صرفهجویی قابل توجهی در این وزارتخانه انجام داد. برای امور اجرایی که فشار آن بر روی آموزش و پرورش است، باید روشهای جدیدی را جایگزین کرد تا مدیریتهای منطقهای کار اجرا و مدیریت مدارس را برعهده بگیرند تا آمورش و پرورش تمام تلاش خود را معطوف به افزایش کیفیت آموزش، نظارت و اجرای فعالیتهای آموزشی کند. مدیریت منطقهای و محلهای سریعتر میتواند جلو حوادث گوناگون در هر منطقه را بگیرند. از جمله مواردی که میتواند بهینه مصرف را به دنبال داشته باشد، حذف ادارات غیر ضروری است تا از این طریق منابع جدیدی برای وزارت آموزش و پرورش ایجاد شود. راه دیگر آن است که تلاشها بر این باشد تا مدیران منطقهای با اداره مدارس درگیر شوند. برای اجرای این برنامهها یک تیم جدی اجرایی، آموزشی و اقتصادی باید این موارد را بررسی کرده و حداقل در طول دوره باقیمانده از این دولت عملی شود، اما اجرای آن نیازمند به یک زمان طولانی است.
یکی دیگر از مشکلات آموزش و پرورش وجود مدارس فرسوده و نبود ایمنی لازم در آنهاست. در این رابطه وزیر چه اقداماتی میتواند انجام دهد؟
به لحاظ تعداد، تقریبا ۲۰۱ هزار مدرسه وجود دارد که نگهداری آنها بسیار پر هزینه است. در حالی که نگهداری این مدارس از طریق مدیریت محلی شهرداریها بهطور جدیتر و بهتر امکانپذیر است؛ چراکه این مسیر طولانی اداری فعلی برای نگهداری از مدارس بخشی از منابع را از بین میبرد و از سویی تقسیم کار و سپردن این موارد به نیروهای محلی در کاهش هزینهها کمک شایانی میکند. البته بسیاری از مدارس فرسوده و خطرناک هستند، زیرا در مقابل حوادث ایمنی لازم را ندارند. بنابراین باید بسیارسریع به داد این ساختمانها رسید. هر چند در زمان مسئولیت بنده اقداماتی صورت گرفت ولی بعد از من در وزارتخانه آن اقدامات متوقف شد و هنوز در مناطق مختلف کشور مدارس فرسوده وجود دارد و در این موارد نیز مدیران منطقهای شامل استانداران، شهرداران و فرمانداران میتوانند کمک کنند، به شرط اینکه به آنها مسئولیت داده شود و اگر مسئولیت اجرایی وزارتخانهها به عهده مقامات محلی و استاندارها باشد، کار بهتر پیش خواهد رفت.
گفته میشود آقای دانش آشتیانی از مدیران آموزش عالی است و وزارت آموزش عالی و آموزش و پرورش دو امر تخصصی و کاملا جدا از هم است. با این همه گمان میبرید دانش آشتیانی فرد مناسبی برای آموزش و پرورش است؟
حضورآقای دانش آشتیانی در آموزش عالی ضعف تلقی نمیشود. ایشان با حوزه آموزشی به خوبی آشنا هستند و بهطور سیستماتیک در آموزش عالی و بهطور جمعی در آموزش و پرورش مدیریت مدارس مفید را برعهده داشتند و به علاوه تجربیات دیگری دارند که نشان میدهد آقای دانش به خوبی ازعهده مسئولیت در وزارت آموزش و پرورش بر میآیند. فارغ از آن آقای دکتر نجفی هم که از مدیران به نام آموزش و پرورش هستند، وزیر آموزش عالی بودند، لذا این مورد نقص نیست. در نهایت آقای دانش آشتیانی در مدتی کوتاه به مساله اجرایی این حوزه آشنایی پیدا خواهند کرد. در مجموع باید گفت مسائل اجرایی برای ایشان سخت نیست.
اما مساله دیگری وجود دارد مبنی بر اینکه آقای دانش آشتیانی از تیم آقای دکتر معین هستند. اگر تیم دکتر معین در آموزش و پرورش به کمک دانش آشتیانی بیاید، شاهد تحول در این وزارتخانه خواهیم بود؟
من بعید میدانم آقای دانش آشتیانی متکی بر نیروهای خارج از آموزش و پرورش باشد. در این وزارتخانه به اندازه کافی نیروی با تجربه وجود دارد که باید از آنها استفاده شود. بسیاری از مدیران کشور پس از انقلاب تا به امروز دورانی را در آموزش و پرورش گذراندهاند و اساسا این وزارتخانه محل اصلی تامین نیروهای مختلف در کشور در سمتهای مختلف فرمانداری، بخشداری و... است. کافی است این نیروها شناخته شوند که بهطور یقین در مناطق مختلف کشور میتوان به زودی این نیروها را شناسایی کرد، اما در سطح ملی بهطور قطع این نیروها دیرتر شناخته میشوند. آموزش و پرورش از منظر نیرو و مدیریت قوی است و چندان نیاز ندارد که نیروهایی خارج از وزارتخانه وارد شوند و بخواهند در حل مشکلات موجود به این وزارتخانه کمک کنند.
آقای صالحی امیری تا چه اندازه برای اداره امور وزارت ارشاد، که معمولا آماج هجمه مخالفان است، از تجربه و توانایی لازم برخوردار است؟
باید بگویم آقای صالحی امیری یکی از مدیران موفق دولت یازدهم است. اگرچه عمر دولت یازدهم رو به پایان است، اما قطعا وی برنامههای بسیار مفیدی برای سامان بخشیدن به مشکلات این وزارتخانه دارد. اما در این میان زمان خود مولفه بسیارمهمی است که به نظر میرسد عمر ریاست صالحی امیری در وزارت ارشاد کوتاه نخواهد بود و باز هم رئیسجمهور در دولت دوم خود از حضور وی در این وزارتخانه بهره میبرد. بنابراین با توجه به شناختی که نسبت به ایشان وجود دارد و سوابق وی در کتابخانه ملی میتوان گفت که صالحی امیری به خوبی میتواند از عهده همه آنچه در این وزارتخانه وجود دارد، برآید.
آقای علی جنتی با وجود آن پشتوانه قوی و خانوادگی نتوانستند در برابر مخالفان دوام بیاورد. چگونه ممکن است آقای صالحی امیری بتواند با وجود این فشارها باز هم موفق شود؟
آقای جنتی متکی به پشتوانه خانوادگی خود نبود، بلکه او بر اساس توانایی و تجربه خودش در وزارت ارشاد عمل میکرد، اما شرایط بهگونهای شد که خود وی بهطورمستقیم به رئیسجمهور نامه نوشت مبنی بر اینکه تمایلی به ادامه مدیریت در وزارت ارشاد ندارد. آقای صالحی امیری هم با توجه به تجربه موفق خود در کتابخانه ملی میتواند از عهده مسئولیت در وزارت ارشاد برآید. مخالفتها همواره نسبت به وزارت ارشاد و فرهنگ وجود داشته است، اما این مساله نمیتواند دلیلی بر این باشد که آقای صالحی امیری نتواند به مسئولیت خود به درستی عمل کند.
آیا تعامل مجلس با دولت میتواند در رای روحانی در انتخابات ۹۶ تاثیرگذار باشد؟
بیتاثیر نیست، اما رای مجلس به مفهوم همراهی و حمایت از روحانی است. به هر حال باز هم همهچیز بستگی به عملکرد وزرای دولت در ماههای پایانی دولت یازدهم دارد. خواستههایی از سوی جامعه فرهنگیان، هنرمندان و ورزشکاران وجود دارد که لازم است گامهایی درجهت تحقق آن از سوی سه وزیر جدید برداشته شود. حتی اگر سه وزیر در حوزههای آموزش، فرهنگ و ورزش نتوانند از منظر اجرایی در این چند ماه کاری انجام دهند، باید حداقل نشان دهند که تلاشهایی در این راستا نسبت به انتظارات موجود صورت میگیرد. از سویی در حوزه اقتصادی نارضایتیهایی از سوی مردم وجود دارد که میتواند در رای روحانی تاثیر منفی بگذارد، اما با این همه مردم نگاهی تک بعدی به مسائل ندارند. امروز مردم ایران آگاهتر از هر زمان دیگری بوده و تلاشها و عملکرد روحانی را در سایر حوزهها نیز در نظر خواهند گرفت. اگرچه مساله معیشت بسیار مهم است، اما روحانی موفق به کاهش نرخ تورم و ثابت نگاه داشتن قیمت برخی از اقلام و اجناس در این سه سال شد و این یک گام بسیار بلند در اقتصاد ایران است.
آرمان
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.