لیر ترکیه در چاه افتاده و هرروز ارزان تر می شود

تحریک غیرت مردم از سوی اردغان برای حفظ ارزش لیر

ساعت 24-هرکس در هرسرزمینی و با هر میزان اقتدار تصورکند می تواند رفتار اقتصادی مردم را درمیان مدت تغییر دهد و شرایط اقتصاد کلان را تحت سلطه گیرد اشتباه اساسی کرده است. روزی که استالین رهبر حزب کمونیس اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی بزرگترین و مهیب ترین سازمان مادی حزبی را درست کرد بدون اینده نگری تصورکرد اقتصاد را به سلطه کشیده است. اما این طور نبود و آن حزب ازاقتصاد شکست خورد.

رجب طیب اردوغان البته در براب عظمت مادی استالین چیزی نیست اما اونیز اشتباه کرد و با ایستادگی بر سر پیمان نانوشته اش مبنی بر ایجاد کشوری با ماهیت جدا از سیر تاریخی اش اقتصاد ترکیه را به بدترین جا رانده است. کاهش 17 درصدی ارزش لیر از ابتدای امسا تا امروز که 10 درصد کاهش ارزش لیر ترکیه در هین 30 روز رخ داده است این رییس جمهور را به جایی رسانده است که از مردمخواهش می کند به جای خرید دلار امریکا لیر کشورشان را خریداری کنند تا لیر بیشتر از این سقوط نکند. در دو روز گذشته هر دلار آمریکا به طور بی سابقه ای با سه و نیم لیر ترکیه معاوضه شده است.
این روزها آن چه در کوچه و خیابان‌های استانبول بیشتر از اخبار مربوط به تبعات کودتای نافرجام و تلاش دولت برای تغییر نظام حکومتی به گوش می‌رسد، صحبت درباره کاهش ارزش لیر، واحد پول ملی ترکیه است.مردم از خود می‌پرسند "کاهش ارزش لیر تا کی ادامه خواهد داشت؟"جانسو که فروشنده یک فروشگاه در یکی از مراکز توریستی استانبول است با اشاره به تصویر رجب طیب اردوغان در روزنامه می‌گوید: "وقتی رئیس جمهوری از مردم می‌خواهد دلارهایشان را به لیر تبدیل کنند، یعنی وضع جدی تر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم."آقای اردوغان روز گذشته در سخنانی از مردم خواسته تا برای مقابله با روند نزولی ارزش اندوخته ارزهای خارجی خود را به لیر و طلا تبدیل کنند تا از این راه به تقویت ارزش پول ملی کمک کرده باشند.آقای اردوغان که در آنکارا صحبت می کرد، گفت: "آنهایی که ارز خارجی زیر بالش هایشان دارند، بیایند و آن را به طلا و لیر تبدیل کنند. بگذارید لیر و طلا ارزششان بیشتر شود." آقای اردوغان ادامه داد:‌ "چه ضرورتی دارد که بگذاریم ارزش پول های خارجی بیشتر باشد؟"یک تحلیلگر بازارهای مالی در استانبول می گوید سخنان آقای اردوغان نشان می دهد که دولت ترکیه به طور علنی وجود یک بحران بزرگ را پذیرفته است.گفت مردم ترکیه به طور سنتی به ارزش لیر در برابر دلار به عنوان شاخص اصلی ثبات اقتصادی نگاه می‌کنند. ادامه این روند باعث ناامیدی مردم نسبت به آینده خواهد شد.کودتای نافرجام ۱۵ ژوییه و تبعات امنیتی آن، ناامنی ناشی از بمبگذاری‌های ماه‌های گذشته، پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و رای پارلمان اروپا برای توقف مذاکرات مربوط به پذیرش ترکیه در اتحادیه اروپا از عوامل مهم در کاهش ارزش لیر است.تحلیلگران می‌گویند تلاش دولت برای اصلاح قانون اساسی و تغییر سیستم حکومت هم به نگرانی بازارهای مالی افزوده است.از دیگر عوامل مهم در کاهش ارزش لیر افزایش بهای نفت خام در بازارهای جهانی در پی توافق اعضای اوپک برای کاهش تولید بوده است.ترکیه نفت مصرفی خود را وارد می‌کند و افزایش بهای آن به اقتصاد این کشور فشار خواهد آورد.
آینده نامطمئن اقتصاد ترکیه
رجب طیب اردوغان در سخنانی گفت برای تقویت لیر خواهان انجام مبادلات تجاری ترکیه با روسیه، چین و ایران با استفاده از ارزهای ملی این کشورهاست.او پیش تر گفته بود که نخواهد گذاشت عوامل خارجی از حربه کاهش ارزش لیر برای به زانو درآوردن ترکیه استفاده کنند.اردوغان همچنین پیش‌بینی کرده است که کاهش ارزش پول ملی تاثیر چندان مهمی بر اقتصاد ترکیه نخواهد داشت.اما بن‌علی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه در یکی از سخنرانی‌های اخیرش در شورای همکارهای اقتصادی ترکیه اذعان کرد که کشورش در چهارماه گذشته از لحاظ اقتصادی در لبه صخره قرار گرفته است.از سوی دیگر موسسه‌های معتبر اقتصادی ارزیابی خود از رشد اقتصادی ترکیه را برای سال ۲۰۱۶ به حدود ۳ درصد کاهش داده اند و گفته اند رشد اقتصادی این کشور دست کم تا سال ۲۰۱۸ افزایش نخواهد داشت.به گفته کارشناسان اقتصادی در صورت ادامه روند نزولی لیر، نه تنها از رشد اقتصادی ترکیه کاسته خواهد شد که شاهد افزایش تورم نیز در این کشور خواهیم بود.آقای یشیلادا می‌گوید ادامه این وضع باعث افزایش بهای حامل‌های انرژی و کالاهای مصرفی خواهد شد.او پیش‌بینی می‌کند رقم تورم تا سال آینده دو رقمی شود.اما یکی از تهدیدهای عمده کاهش بهای لیر متوجه موسسات و شرکت های بزرگ ترکیه است.

باغور گورسس، تحلیلگر روزنامه حریت می گوید بسیاری از شرکت‌های ترکیه از سال ۲۰۰۵ به بعد مبالغ هنگفتی را از بانک های خارجی وام گرفته‌اند و حالا به خاطر این که درآمدشان به لیر است، در بازپرداخت اقساط وام هایشان دچار مشکل شده‌اند.به گفته او این مشکل باعث کاهش توانایی این واحدهای اقتصادی برای سرمایه گذاری و اشتغال‌زایی خواهد شد.
توسل به غیرت ملی شهروندان
در پی سخنرانی آقای اردوغان بورس استانبول و صندوق تضمین بیمه‌های ترکیه اعلام کردند همه دارایی‌های نقدی خود را به لیر تبدیل خواهد کرد. رسانه‌های طرفدار دولت هم از صف کشیدن شهروندان در برابر بانک‌ها و صرافی‌ها برای تبدیل دارایی‌های خارجی خود به لیر خبر داده‌اند.بعضی دیگر از شهروندان هم برای تشویق مردم برای کمک به وضعیت لیر دست به ابتکار زده‌اند.یکی از آنها آرایشگری به نام صادق جسور است که با حضور بر صفحه تلویزیون به افرادی که دست کم ۳۰۰ دلارشان را به لیر تبدیل کرده باشند، وعده داد مویشان را رایگان کوتاه کند.اما تحلیلگران می گویند بعید است همه بخواهند به درخواست آقای اردوغان پاسخ مثبت دهند.به گفته آنها کافی است شما دلار یا یوروی خود را در در چهار- پنج روز گذشته به لیر تبدیل کرده باشید تا ارزش پولتان دست کم ۲ درصد کاهش پیدا کرده باشد.فرار سرمایه یکی از تبعات بی ثباتی کنونی در ترکیه خواهد بود.اطمینان دارم بعضی از خودگذشتگی خواهند کرد و دلارهایشان را خواهند فروخت ولی بسیاری سخنان رییس جمهوری را به معنی وخیم تر شدن اوضاع تعبیر کرده اند و پول ها و طلاهایشان را به خارج منتقل خواهند کرد