توفان اسکناس و پوپولیسم در ونزوئلا مردم را گرفتار کرده است

چگونه چاوز یک کشور ثروتمند را به کشوری گدا تبدیل کرد؟

ساعت ۲۴- شما هم شنیده‌اید که می‌گویند فلان آدم بسیار نادان و حواس پرت بود که در دوره‌ای کوتاه میراث پدر را خورد و چیزی برای آینده‌اش نگذاشت. این فرد می‌تواند در اندازه‌ای بزرگ‌تر رییس‌جمهور یک کشور باشد که برای خرید محبوبیت و راضی نگه داشتن دوستانش و برای لجبازی ثروت کشور را برباد می‌دهد و شهروندان سرمست از خوشی امروز نیز او را تشویق می‌کنند که هرچه دارد زود خرج کند.

dir="RTL" style="text-align:justify">هوگو چاوز حاکم کاراکاس این کار را کرد و درآمد سرشار نفت را به جای سرمایه‌گذاری در کشور که شغل و درآمد دایمی ایجاد کند به دوستان کمونیستش داد و بیهوده خرج کردن در داخل را در دستور اجرا قرار داد. جانشین درمانده او حالا به جای اینکه روندها را اصلاح کند سرسخت و ناسازگار همان رفتار قبلی را ادامه داده و مردم را در موقعیت دشوار قرار داده است. او با توفان اسکناس از راه چاپ کردن بلیوارهای بزرگ می‌خواهد مردم را خاموش کند اما نمی‌تواند.

ماجرای اسکناس و صفرهایش و پرسش درباره پول ملی و سرنوشت و حتی نام آن طی دوران بعد از جنگ جهانی دوم در بسیاری از کشورها مطرح شده است. ولی تغییر و تحول در عرصه پولی گاه، در کشاکش یک بحران شدید اقتصادی، همچون صاعقه بر فرق ملتی فرود می‌آید. ونزوئلا در زمره معدود کشورهایی است که «اصلاح پولی»، برای مردمان آنها، به مصیبت بدل شده و بار سنگین دیگری را بر دوش نحیف آنها گذاشته است. با رویدادی که می‌توان آن را «توفان اسکناس» توصیف کرد، شهروندان این کشور مصیبت‌زده آمریکای جنوبی بیش از بیش در کام فاجعه‌ای فرو می‌روند که نظام بر جای مانده از هوگو چاوز، زیر عنوان «سوسیالیسم قرن بیست و یکم»، برایشان به وجود آورده است.

بر این نکته نیز باید تاکید کرد که در ونزوئلا، برخلاف بسیاری دیگر از کشورهایی که به اصلاح پولی دست می‌زنند، این اسکناس‌های کوچک هستند که از صحنه خارج می‌شوند و جای خود را به اسکناس‌های درشت می‌سپارند. ماجرا از این قرار است:

یک) «توفان اسکناس» که این روزها ونزوئلا را در می‌نوردد، پیامد تورم لجام گسیخته‌ای است که با سیاست پوپولیستی هوگو چاوز، رییس‌جمهوری متوفی این کشور، اقتصاد آن را در بر گرفت و با تداوم همان سیاست از سوی جانشین او، نیکلا مادورو، همچنان ادامه یافت. در سال ۲۰۰۸، بانک مرکزی ونزوئلا با حذف سه صفر از اسکناس‌های این کشور، به خیال خود پول این کشور را، که به یاد یکی از مهم‌ترین رهبران انقلابی آمریکای لاتین «بلیوار» نامیده شده، نیرومند کرد. بدین‌سان اسکناس هزار بلیواری به یک بلیواری بدل شد. همچنین در چارچوب سیاست قوی کردن پول ملی، اسکناس صد بلیواری نقش درشت‌ترین اسکناس ونزوئلا را بر عهده گرفت.

دو) ولی پول ملی یک کشور را با فرمان نمی‌توان نیرومند کرد. صفرزدایی سال ۲۰۰۸، که قرار بود «بلیوار قوی» را به مردم ونزوئلا عرضه کند، به دلیل تورم سرسام‌آور و تداوم آن خیلی زود از نفس افتاد. کوه موش زایید و اسکناس صد بلیواری که قرار بود مایه غرور ونزوئلایی‌ها باشد، امروز در پایان حیات خود با نرخ رسمی تنها پانزده سنت ارزش دارد و نرخ غیررسمی آن، در بازار آزاد، زیر دو سنت است. توضیح آنکه که در ونزوئلا نیز با توجه به سیاست «کنترل قیمت‌ها» و «کنترل ارز»، چندین نرخ ارز وجود دارد. همین کنترل‌ها است که ونزوئلا را، از لحاظ درجه فساد، در سطحی بالا قرار داده است.

سه) با این حال در ونزوئلا تنش قیمت‌ها در سطحی بسیار بالا است. ارزیابی صندوق بین‌المللی پول، نرخ تورم این کشور آمریکای لاتین در حاضر پیرامون ۵۰۰ در صد نوسان می‌کند و سال آینده میلادی می‌تواند به حدود هزار و ۷۰۰ درصد برسد. این به آن معنا است که برای نوشیدن یک قهوه در کاراکاس باید از کارت اعتباری خود استفاده کنید و اگر بخواهید برای فرزندتان بستنی بخرید، باید یک بسته اسکناس به فروشنده تحویل بدهید. کار به جایی رسید که بانک مرکزی از تامین نیاز جامعه به اسکناس‌های بیشتر و بیشتر، عاجز ماند. در همین شرایط بود که نیکلا مادورو، رییس‌جمهوری ونزوئلا تصمیم گرفت اسکناس‌های صد بلیواری را از صحنه خارج کند و اسکناس‌های پانصد، هزار، دو هزار، پنج هزار، ده هزار و بیست هزار بلیواری را به جای آنها بنشاند.

چهار) این جابه‌جایی با آشوب فراوان انجام گرفت. از دوشنبه دوازدهم تا پنجشنبه پانزدهم دسامبر، مردم ونزوئلا می‌توانستند اسکناس‌های خود را در بانک‌های تجاری این کشور با اسکناس‌های تازه عوض کنند. ولی از روز جمعه این معاوضه تنها می‌تواند در بانک مرکزی ونزوئلا انجام بگیرد و آخرین مهلت آن هم سه‌شنبه بیستم دسامبر تعیین شده است. نکته مهم آنکه در بسیاری از بانک، اسکناس‌های پانصد بلیواری و بیشتر برای انجام معاوضه هنوز به اندازه کافی آماده نیستند. به بیان دیگر مردم اسکناس‌های از رده خارج شده را به حساب خود واریز می‌کنند، ولی درشمار زیادی از دستگاه‌های خودپرداز، هنوز از اسکناس‌های تازه خبری نیست و یا تنها مقدار کمی پول می‌توان تحویل گرفت. بدین سان مردم ونزوئلا که تاکنون مجبور بودند برای همه چیز ساعت‌ها جلوی مغازه‌های خالی صف بکشند، حالا محکومند همان صف‌ها را جلوی گیشه‌های بانک و نیز خودپردازها تکرار کنند. شمار زیادی از مردم نیز پیش از این برای تامین مایحتاج خود به کشورهای همسایه به ویژه کلمبیا هجوم می‌آوردند. در حال حاضر به فرمان نیکلا مادورو مرزهای کلمبیا و برزیل بسته شده است.

پنج) می‌دانید نیکلا مادورو، رییس‌جمهوری ونزوئلا، گناه این آشوب توصیف‌ناپذیر را به چه کسانی نسبت می‌دهد؟ به سازمان‌های مافیایی به ویژه در کلمبیا که با نقشه‌کشی و رهبری ایالات متحده آمریکا علیه نظام انقلابی کاراکاس توطئه چیده و برای خفه کردن نظام مالی آن، میلیاردها بلیوار از کشور خارج کرده است. در این شرایط، به گفته آقای مادورو، دولت ایشان تصمیم گرفته است بلیوارهای قدیمی را از سکه بیندازد و با چاپ اسکناس‌های تازه، به مافیای بین‌المللی ضربه وارد آورد. در برابر این استدلال، تنها یک پرسش می‌توان مطرح کرد: آخر این چگونه مافیایی است که به پول بسیار بی‌ارزشی همچون بلیوار چشم دوخته و میلیاردها واحد آن را به خارج برده است؟

شش) در واقع آقای مادورو به این اتهام بسیار پیچیده متوسل می‌شود تا، به خیال خود، مردم کشورش را از طرح یک پرسش بسیار ساده باز دارد: چرا ثروتمندترین کشور آمریکای جنوبی از لحاظ منابع طبیعی، به این روز سیاه نشسته است؟ ونزوئلا برای تامین رفاه مردمان خود همه چیز دارد: حجم ذخایر زیرزمینی نفتش، با ۳۰۰ میلیارد بشکه، در بالاترین سطح جهانی است، از منابع بوکسیت و آهن و طلا و الماس برخوردار است، آب به اندازه کافی دارد و دارای زمین‌های مرغوب کشاورزی است، و با پلاژها و مناظر زیبایش، می‌تواند هر سال میلیون‌ها توریست جلب کند. آری ونزوئلا همه چیز دارد، جز یک سیاست درست اقتصادی که بدون آن طلا به مس بدل می‌شود.

به گزارش ساعت ۲۴، هوگو چاوز، رهبر «انقلاب بلیواری»، با سیاست خود در راستای استقرار «سوسیالیسم قرن بیست و یکم»، چنین کشوری را به گدای آمریکای لاتین بدل کرد. او در بخش مهمی از دوران زمامداری‌اش، با تکیه بر بازار بسیار پررونق نفت، ملت خود را با سیاست‌های پوپولیستی سرگرم کرد. در مدارس غذای مجانی توزیع شد، سن بازنشستگی پایین و حقوق بازنشسته‌ها افزایش یافت و خانه‌های بسیار ارزان‌قیمت در اختیار مردم قرار گرفت. همزمان، بانک‌ها و کارخانه‌ها ملی شدند و رهبر ونزوئلا، برای کمک به دوست و همفکرش فیدل کاسترو، نفت مجانی در اختیار کوبا قرار داد.

همه این ابتکارها عالی است، به شرط آنکه بتواند دوام بیاورد. با سقوط قیمت نفت، دیری نگذشت که این به اصطلاح «دستاوردهای اجتماعی»، همانند یک کاخ مقوایی فرو ریخت.