اکثر نقدها غیرکارشناسانه و سخیف است

افراط در نقد روحانی و ناکجاآباد مخالفان

ساعت ۲۴- توپخانه سنگین مخالفان اصلاحات که حالا طیفی از تندخوها رهبری آنها را برعهده گرفته‌اند یکسره بر روی خیمه‌های روحانی و دولت مستقر آتش می‌ریزد. آتش‌افروزی مخالفان دولت که از روز نخست بر روی کار آمدن دولت یازدهم حتی برای یک لحظه قطع نشده است اما این روزها از اعتدال عرفی و سنتی و خط قرمزهایی که اصل نظام را هدف قرار نمی‌داد نیز عبور کرده است.

dir="RTL" style="text-align:justify">اگرچه نقد دولت مستقر برای تصرف قدرت و بیرون راندن رقیب از نهاد دولت یک اتفاق معمول است و تضعیف رقیب نیز در دستور کار مبارزان است اما در ایران و در همه دوره‌های قبلی سخنان و رفتار منتقدان در جایی متوقف می‌شد و اعداد و آمار و ارقام و داوری‌ها به دولت مستقر محدود می‌شد.

این روزها اما فردی مثل قالیباف که ۱۲ سال است شهرداری تهران را دراختیار دارد و پیش از آن نیز در نیروی نظامی جایگاه بالایی داشت به راحتی می‌گوید که ۱۰ میلیون ایرانی در فقر مطلق زندگی می‌کنند و ۶۰ درصد شهروندان درآمدی کمتر از درآمد لازم برای گذران زندگی حداقلی دارند و تاکید می‌کند که ایران در شرایط بحرانی قرار دارد.

این شهردار تهران اما در سیاه‌نمایی تنها نیست و علیرضا زاکانی نماینده دوره‌های قبلی مجلس نیز با صراحت می‌گوید اکثریت بانک‌ها ورشکست شده‌اند و دولت روحانی این خبر را منتشر نمی‌کند تا انتخابات برگزار شود. زاکانی آیا نمی‌داند این افشاگری وی به معنای تحریک پس‌اندازکنندگان برای هجوم به بانک‌هاست که می‌تواند آشوب درست کند. اما رستم قاسمی نیز در جایی گفته است که ۲۰ میلیون فقیر در کشور زندگی می‌کنند و امروز کشور در لبه پرتگاه قرار دارد.

این سخنان هرگز از زبان دیگران شنیده نمی‌شود. نقد روحانی آیا تا جایی که به نقد نظام برسد مباح شده است؟ جدای از این نقدها که معلوم است فقط به دوره ۴ سال اخیر محدود نمی‌شود و همه نهادهای اداره‌کننده کشور مثل دولت‌های قبلی و مجلس‌های قانونگذاری دوره‌های قبلی در آن سهیم بوده‌اند در آستانه انتخابات به معنای ناامیدسازی شهروندان نیست؟

بررسی نقدهای گوناگون بر دولت روحانی در این روزها حاکی از این است که شمار قابل اعتنایی از آنها غیرکارشناسانه و بر پایه هدف وسیله را توجیه می‌کند بیان می‌شود و ایجاد آشوب در ذهن شهروندان هدف اصلی است. چه کسی است که نداند پرداخته یارانه مستقیم که سالانه نزدیک به ۱۲ میلیارد دلار از منابع کشور را به خود اختصاص می‌دهد کار این دولت نیست. چه کسی است که نداند حجم بزرگ بدنه دولت از رفتارهای پوپولیستی دولت‌های نهم و دهم سرچشمه می‌گیرد که برای حفظ محبوبیت مدام نیرو استخدام می‌کردند.

مخالفان دولت یازدهم در این روزها که نزدیک به روزهای انتخابات است، بسته‌های متفاوتی از نقد دولت در حوزه‌های «سیاست خارجی»، «فرهنگ» و «کارنامه و برنامه اقتصادی دولت» تدارک دیده و با بهره‌گیری از رسانه‌های پرشمار دراختیار افکار عمومی قرار می‌دهند. بررسی کارشناسانه بسته‌های نقد تدارک دیده شده از طرف منتقدان و پاسخگویی سریع و بهنگام، وظیفه زیرمجموعه‌های دولت و نهاد ریاست جمهوری است که متأسفانه بخوبی و با مهارت و سرعت انجام نمی‌شود. طرفداران دولت یازدهم نیز به دلایل گوناگون راهی برای حضور نیرومند پیدا نمی‌کنند. بخشی از دلایل عدم ورود پرقدرت طرفداران دولت ذهنی است و احتمالاً به ناتوانی نهادهای زیرمجموعه دولت برمی‌گردد که نتوانسته‌اند ذهنیت مثبت و کارکردگرایانه برای هواداران ایجاد کنند. بخش دیگر از عدم ورود هواداران دولت شاید مسائل دیگر سیاسی باشد که جای اشاره آن در این نوشته نیست. بررسی مختصر کارنامه نقادان دولت یازدهم، چند نکته را به ذهن می‌آورد که به طور خلاصه یادآور می‌شوم:

۱- محتوای نقدهایی که بویژه در حوزه اقتصاد به دولت وارد شده است، نشان‌دهنده کم‌حوصلگی منتقدان یا نداشتن دانش و تجربه کافی برای نقد کارشناسانه است. منتقدان اقتصادی دولت متأسفانه از فضای موجود که کفه ترازو را در حوزه رسانه‌ای به شدت به نفع آنها کرده و همچنین با استفاده از مزیت‌های خاص هر چه می‌خواهند، می‌گویند و آمار و ارقام و خواسته‌های عجیب مطرح می‌کنند و گونه‌ای حرف می‌زنند که گویا دولت یازدهم چوب جادو دارد که همه اشیا را طلا کند، اما نمی‌کند. عباراتی مثل اینکه «چرا برجام بیکاری را حل نکرد»، «چرا برجام سفره مردم را پربار نکرد»، «چرا برجام موجب نشد امریکا همه تحریم‌ها را بردارد»، «چرا برجام موجب نشد که خودروی با کیفیت تولید شود»، «چرا برجام موجب افزایش اعتباردهی بانک‌ها نشد» و... بیش از آنکه نقد منصفانه و کارشناسانه باشد، کشیدن شکل «مار» به جای نوشتن کلمه «مار» است.

۲- نقد کارنامه و برنامه دولت آداب و ادب می‌خواهد. ادب نقد حکم می‌کند که از به‌کارگیری الفاظ، اصطلاحات و عبارات هتاکانه و پوپولیستی برای رییس دولت و اعضای دولت اجتناب شود. آداب نقد حکم می‌کند از اتهام‌زنی‌های غیراثبات شده به مدیران ارشد دولت به این دلیل که گروهی مصونیت دارند و نیک می‌دانند که طرف مقابل به هر دلیل نمی‌خواهد یا نمی‌تواند رفتار مشابه کند، دوری کنند. عرف و عقل و انصاف حکم می‌کند آبرو و شخصیت افرادی که می‌خواهیم آنها را نقد کنیم، حفظ شود و کارنامه و عملکردشان بررسی شود. از آداب نقد یکی هم این است که به اتحاد ملی آسیب نرساند و جامعه را تکه‌تکه نکند و امید و آرزوی مردم را به کابوس و وحشت تبدیل نکند. به کار گرفتن برخی از ادب و آداب نقد که به آنها اشاره شد، می‌تواند نقد را شریف و کارساز کند و البته مراعات نکردن آنها، نقد را سخیف و غیرمفید می‌کند.