احتمال درگیری داخلی و خارجی بریر بحران آب کمتر از 7 سال دیگر

"آوارگان آب " در ایران راه افتاده اند

ساعت 24-"تضعیف قدرت ملی " ،" احتمال درگیری داخلی" و"احتمال درگیری بین‌المللی " پیامد بحران بی‌آبی در ایران است که تا زمان وقوع آن سالهای زیادی باقی نمانده است. درگیری کشاورزان اصفهانی با بهره برداران از خط لوله انتقال آب به یزد از پیامدهای بی آبی در ایران 2025 است . بر اساس پیش بینی سازمان ملل متحد در سال 2025 یعنی 8 سال دیگر خطر کم آبی مزمن ایران را فرا می‌گیرد و ممکن است ایران بر سر آب با عراق ، آذربایجان ،و افغانستان بر سر بهره برداری از منابع آب اروند رود ،ارس و هیرمند ناگزیر به درگیری شود .

یک گزارش تهیه شده از سوی کارشناسان هیدرو پلتیک که در فصلنامه راهبرد از نشریه‌های وابسته به مجمع تشخیص مصلحت منتشر شده به توضیح این مساله پرداخته شده است . در این گزارش می‌خوانیم که نخستین گروههای آوارگان آب " در بحران بی آبی در ایران بر اساس پیش بینی سازمان ملل ، ایران از جمله کشورهایی خواهد بود که در سال 2025 با کمبود مزمن آب روبه رو خواهد شد ( مهکوبی و همکاران ، 138:1393 ). بحران آب و ابعاد امنیتی آن به اندازه‌ای جدی و عیان است که در اظهار نظرات مسئولین و کارشناسان مختلف بارها بیان شده است . حمید چیت‌چیان ، وزیر نیرو هشدار داده " حیات ، تمدن و بقای ایرانی به دلیل شرایط آبی کشور در معرض تهدید" است و " تامین آب شرب مردم به یکی از معضلات کشور تبدیل شده است " . محسن رنانی، عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در کنار هشدار نسبت به افزایش درگیری بر سر آب معتقد است :« در آینده ، این نه آمریکا و عربستان و فرقه‌های مذهبی تندرو و...، بلکه آب خواهد بود که بیشترین ضربه را به نظام وارد خواهد کرد » . رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو نیز با اشاره به احتمال بروز « کشمکش و درگیری‌ها و حتی جنگ » بر سر آب یکی از پیامدهای وضعیت تنش آبی را درگیری و « تعارضات اجتماعی» دانسته که به گفته او می‌تواند بین2 استان و یا داخل یک استان بین شهرستان ‌ها و روستاها اتفاق بیفتد . عیسی کلانتری ، وزیر اسبق کشاورزی ایران نیز از جمله افرادی است که معتقد است روند کنونی بحران آب در ایران ، کشور را در آستانه مواجه با خطری به مراتب بزرگ‌تر از حمله نظامی خارجی قرار داده است . بر مبنای این اظهارات منابع آبی که به عنوان یک کالای اقتصادی محسوب می‌شود با رشد درخواست برای آن و کمیابی آن به یک «کالای امنیتی» تبدیل می‌شود که زمینه شکل گیری و تشدید تنگنای امنیتی را به دنبال خودخواهد داشت . افزایش جمعیت و تحول در الگوی مصرف آب باعث می‌شود در تداوم بحران‌های گذشته ، میان سکونتگاه‌ها رقابت بر سر تصرف منابع آب‌های سطحی و عمقی افزایش یابد و کشمکش و درگیری بین جوامع توسعه یابد که این مسئله دارای تبعات سیاسی و امنیتی برای کشور است .
این چالش در حالی است که ، روستاهای بسیاری به ویژه در مناطق مرکزی ایران به واسطه خشک شدن چاه‌های آب با مشکل مواجه شده و جمعیت روستایی مجبور به ترک آنها شده‌اند که به آنها « آوارگان آب » لقب داده‌اند . ایران از اولین کشورهایی است که در جنوب شرقی خود با مسئله آوارگان آب مواجه شده است . کمبود آب و خشکسالی ، ایران را در میان کشورهایی با بالاترین ناامنی غذایی قرارداده است . مناطق نیمه خشک جنوب و مرکز ایران که یکی از مهم ترین مراکز کشت گندم و جو بشمار می‌روند در معرض تخلیه منابع آب زیرزمینی قرار دارند . در صورت تخلیه منابع آب زیرزمینی ، تولید گندم ایران به کمتر از 5 میلیون تن ، یعنی چیزی در حدود یک – سوم تولید کنونی خواهد رسید . (Beheshti,2011:6351-6359) . این وضعیت محدود به مناطق مرکزی کشور نیست چنان که قربانعلی سعادت ، استاندار آذربایجان غربی گفته است که طبق برآوردها در صورت بحرانی تر شدن وضعیت دریاچه ارومیه ، پنج تا شش میلیون نفراز ساکنان حاشیه آن مجبور به مهاجرت خواهند شد .
از سوی دیگر ، موضوع مهم‌تر در رابطه با وابستگی ایران به منابع آب ، منابع مشترک با همسایگان است . ضریب وابستگی ایران به منابع آبی با سرچشمه بیرونی بین 7 تا 8 درصد است . اگر چه رقم در بعد ملی چشمگیر نیست ولی در بعد منطقه‌ای بسیار مهم و حساس است . برای نمونه ، ضریب وابستگی سیستان به هیرمند 100 درصد ، منطقه مغان نزدیک به رود ارس نزدیک به 80 درصد و منطقه سرخس نزدیک به 90 درصد است . این منابع امکانات به نسبت چشمگیری از نظر ظرفیت تولید اقتصادی و اسکان جمعیت در سطح ملی فراهم می‌کنند که به علت مرزی بودن ، آثار استراتژیک مهمی نیز بر امنیت ملی کشور دارند . به علاوه نزدیک به 22 درصد از مرزهای ایران را 26 رودخانه کوچک و بزرگ در بر می‌گیرد . از این رو ایران به همه کشورهای همسایه دارای مرز رودخانه‌ای است. با نگرشی به موقعیت ژئوپلیتیکی و نیز وضع حوزه‌های آبریز و رودخانه‌های مرزی کشورمان در می‌یابیم که بسیاری از مناطق صنعتی – کشاورزی به خصوص مناطق ژئواستراتژیک از چگونگی بهره برداری از منابع آبی مشترک متاثر است . اهمیت این منابع زمانی آشکار می‌شود که بدانیم اگر در سال 1373 ، 9/7 درصد از جمعیت کشور از منابع آبی مشترک بهره می‌برده اند این رقم در سال 1400 به حدود 37 درصد افزایش می‌یابد .