گاز ایران راهی به بازار اروپا نخواهد داشت؟

نبرد گازی ترامپ باپوتین برسر بازار اروپا

ساعت 24-25 یاحتی 20 سال پیش ایران امید وار بود بازار خوبی برای فروش گاز خود در بازار اروپا به دست آورد. این امید ها با بازی های اروسیه اما به مرور به یاس گرایش یافت و البته ایران نیز سرمایه گذار مناسب برای تولید و فروش گاز خود به کشورهای اروپایی پیدا نکرد. در این مدت اما روسیه بازار گاز اروپا را به انحصار در آورد و قطر نیز جای پای خوبی درصادرات گاز دارد.

در حالی که هنوز برخی امیدواری ها برای صادرات گاز ایران به اروپا و جودداشت حالا خبر می رسد که این بازار در کانون توجه آمریکا قرار گرفته است. تولید گاز با روش شیل در آمریکا قیب قدرتمندی برای گاز روسیه وایران شده است تا بازار مطمئن اروپا را به دست آورد. اکنو ن نبرد گازی روسیه و آمریکا که از طرف پوتین و ترامپ هدایت می شود راه رسیدن گاز ایران به اروپا را ناصاف کرده است. مجلس سنای آمریکا طرحی را تصویب کرد که بر اساس آن روسیه به اتهام مداخله در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و نقش آن کشور در بحران اوکراین هدف تحریم های جدید قرار گرفته است. تصویب تحریم های جدید علیه روسیه، شماری از طرح های مرتبط با بخش انرژی روسیه، از جمله، طرح "نورد استریم ٢" برای احداث خط لوله انتقال گاز از روسیه به شمال آلمان و اروپا را هدف قرار داده است. بسیاری از ناظران اقتصادی در تحریم های مصوب سنای آمریکا اهداف اقتصادی آمریکا برای رقابت با گاز روسیه در اروپا را می بینند. با توجه به افزایش ظرفیت تولید گاز شیل در آمریکا، برآورد می شود عرضه گاز نسبت به تقاضای داخلی آن به شدت افزایش یابد. عدم تعادل عرضه و تقاضا می تواند موجب کاهش شدید قیمت گاز در این کشور شده و در نتیجه، بسیاری از شرکت های تولیدی گاز شیل در آمریکا با خطر ورشکستگی و تعطیل روبرو شوند. آمریکا برای اجتناب از این خطر، بر روی توسعه صادرات گاز مایع خود به بازار اروپا حساب می کند. بازاری که پیش تر توسط غول گازی روسیه، گازپروم، اشغال شده است. آمریکا تلاش می کند این رقیب را با ابزار ‌های مختلفی، از جمله تحریم های فرا سرزمینی از صحنه خارج کند. طرح "نورد استریم ٢" نخستین نبرد از جنگی است که بین آمریکا و روسیه برای نفوذ و تسلط بر بازار گاز اروپا آغاز شده است.طرح تحریم روسیه به عنوان بخش الحاقی به طرح تحریم ایران در سنای آمریکا مورد بحث و مذاکره قرار گرفت و ۹۷ سناتور به آن رای مثبت دادند و تنها دو سناتور با آن مخالفت کردند.این مصوبه، رییس جمهوری آمریکا را موظف می کند برای کاهش تحریم‌های روسیه از کنگره اجازه بگیرد. این طرح برای مبدل شدن به قانون، در هفته های آینده به مجلس نمایندگان آمریکا می رود و پس از تصویب، برای امضای دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به کاخ سفید فرستاده خواهد شد. تصویب تحریم های جدید علیه روسیه، شماری از طرح های مرتبط با بخش انرژی روسیه را هدف قرار داده است. براساس مصوبه سنا، شرکت هایی که در طرح های بخش انرژی روسیه بیش از ۵ میلیون دلار سرمایه گذاری کنند، مجازات خواهند شد. از جمله طرح های انرژی که اختصاصاً و با ذکر نام مورد هدف طرح تحریم سنای آمریکا علیه روسیه قرار گرفته است، طرح "نورد استریم ٢" برای احداث خط لوله انتقال گاز از روسیه به شمال آلمان است.در این طرح، ۵ شرکت بزرگ اروپایی در بخش انرژی با شرکت گازپروم روسیه مشارکت دارند. از جمله شرکت هایی که در این طرح مشارکت دارند شرکت های وابسته به گروه آلمانی "باسف" و شرکت "ئی-اُن" است که در بخش انرژی فعالیت دارند. شرکت گاز فرانسوی "اِنژی"، شرکت نفتی هلندی-بریتانیایی "شل" و شرکت اتریشی "او ام وِ" مشترکاً ۵۰ درصد سهام این پروژه را در اختیار دارند.
طرح "نورد استریم ٢" چیست؟
این طرح، نام طرح خط لوله جدید انتقال گاز روسیه به اروپا است که گاز روسیه را با خط لوله زیر دریای بالتیک به آلمان که بزرگ ترین مصرف کننده گاز اروپا است، می رساند. طول خط لوله ١۲۲۰ کیلو متر است. پایان این طرح برای سال ۲۰١۹ میلادی پیش بینی شده است. ظرفیت انتقال گاز در این خط لوله دو برابر خط لوله کنونی گاز روسیه به اروپاست. به وسیله ای خط لوله جدید هر روز در حدود ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز به آلمان و از طریق خط لوله های موجود به دیگر کشورهای اروپایی انتقال داده خواهد شد. سرمایه گذاری در این طرح در حدود ١۰ میلیارد دلار است. گازپروم روسیه در این طرح با ۵ شرکت اروپایی در بخش انرژی که پیش تر به آن اشاره کردیم، مشارگت دارد.ایزابل کوشه، مدیر عامل شرکت گاز فرانسه موسوم به "اِنژی" در باره ضرورت این طرح برای تأمین انرژی گاز اروپا می گوید:" به موازت خالی شدن تدریجی میدان بزرک گازی شمال اروپا، تولید گاز در اروپا به شدت دستخوش کاهش خواهد شد. لذا پروژه بزرگ "نورد استریم ٢" امنیت انرژی اروپا در زمینه نیاز به گاز را تضمین می کند."
واکنش های اروپایی به طرح تحریمی سنای آمریکا
ابتکار سنای آمریکا برای جلوگیری از اجرای طرح "نورد استریم ٢" با حربه تحریم های دوجانبه فرا سرزمینی شرکت های اروپایی که در این طرح مشارکت دارند، واکنش تند و سریع سه کشور آلمان، اتریش و فرانسه را به دنبال داشت.زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان و کریستیان کرن، صدراعظم اتریش در بیانیه مشترکی به تحریم جدید روسیه در سنای آمریکا واکنش نشان داده و اعلام کردند: در این لایحه، در اصل، هدف آمریکا فروش گاز مایع خود به جای گاز طبیعی روسیه در بازار اروپا است. این موضوع به روشنی از متن طرحی که در سنای آمریکا تصویب شده، مشخص است.واما در متن طرح سنا برای توجیه تحریم بخش انرژی روسیه، سناتورهای آمریکایی با پیش درآمد تهدیدی که امنیت انرژی در اروپا را تهدید می کند، در باغ سبز نشان داده و طرح قانونی را آغاز کرده اند. در متن این طرح ابتکاری سنای آمریکا آمده است: "دولت آمریکا باید به صادرات انرژی این کشور اولویت بدهد و مشاغل بیشتری در بخش انرژی ایجاد کرده و ضمن تحکیم سیاست خارجی خود از متحدان خود حمایت و پشتیبانی کند."وزیر خارجه آلمان و صدراعظم اتریش به متن طرح مصوب سنای آمریکا اشاره کرده اند و آمریکا را متهم کرده‌اند که با تصویب این طرح، بدون توجه به منافع شرکت های اروپایی، قصد دارد مشاغلی را که به صنعت نفت و گاز در آمریکا ربط دارند، حفظ کند. به گفته گابریل و کرن، لایحه تحریم روسیه ممکن است شرکت‌های اروپایی را که در احداث این خط لوله مشارکت دارند، تحت فشار قرار دهد:" موضوع تأمین نیازمندی های انرژی در اروپا یک موضوع اروپایی است و به آمریکا ربطی ندارد...ما تهدید تحریم های شرکت های اروپایی که در زمینه تأمین نیازمندی های انرژی اروپا فعالیت می کنند را به هیچوجه نمی پذیریم..."زیگمار گابریل، وزیر خارجه آلمان و کریستیان کرن همچنین در این بیانیه تصریح کرده اند که ابزار اعمال تحریم‌، یک امرسیاسی‌ست و نباید در جهت اهداف اقتصادی به کار گرفته شود. اعمال فشار بر شرکت‌های اروپایی در بازار آمریکا به این دلیل که در احداث خط لوله نورد استریم ۲ مشارکت دارند، یا در این پروژه سرمایه‌گذاری کرده‌اند، می تواند کیفیت روابط تجاری آمریکا با اتحادیه اروپا را به شدت کاهش دهد.در همین حال، ایزابل کوشه، مدیر عامل شرکت گاز فرانسه گفته که فکر نمی کند این تهدید قانون گذاران آمریکا بتواند طرح "نورد استریم ٢" را متوقف کند.ایزابل کوشه در تصویب طرح تحریم های سنای آمریکا، دلایل رقابت های اقتصادی با روسیه در زمینه انرژی را می بیند. او می گوید که تصویب طرح تحریم "نورد استریم ٢" و شرکت های اروپایی بخش انرژی که در این طرح مشارکت دارند، به هدف تقویت صادرات گاز آمریکا به اروپا و در همان حال از میدان بدر کردن گاز پروم در اروپا طرح ریزی شده است.
بازار گاز و انرژی آمریکا در تهدید
در تأیید اهداف اقتصادی سنای آمریکا در تحریم بخش انرژی روسیه، آخرین گزارش ها که از سوی سایت های اقتصادی و انرژی آمریکا در زمینه گاز و نفت منتشر شده از افزایش تولید گاز شیل در آمریکا و تلاش شرکت های بزرگ در این بخش حکایت دارد.ناظران اقتصادی در بخش نفت و گاز آمریکا پیش بینی می کنند که تولید گاز شیل آمریکا از مصرف آن پیشی می گیرد و آمریکا برای جلوگیری از وقوع یک بحران در این بخش، باید تدابیری بیاندیشد. یکی از این تدابیر، صادرات گاز مایع شیل به اروپا است.باری، جنگ گاز در آمریکا بین دو غول بزرگ این کشور در این بخش آغاز شده است. دو غول بزرگ گاز شیل آمریکا در تولید سوخت نیروگاه‌ها به رکوردی تازه دست یافته‌اند که می‌تواند با پیش‌گرفتن عرضه از تقاضا، علامت آغاز یک نبرد در بازار داخلی گاز آمریکا باشد.تولید گاز آمریکا بعد از کاهش تاریخی خود در سال گذشته به جای اول خود بازگشته است، همچنین، تولید حوزه گازی شیل مارسلوس در غرب آمریکا و پرمیان در تگزاس، تولید سوخت در آمریکا را افزایش داده است. با ساخت خط لوله جدید انتقال گاز به تمامی بازارها در سراسر آمریکا و کانادا، عرضه کم هزینه گاز حوزه مراسلوس نیز بیشتر شده است.بر همین اساس، بلومبرگ هشدار می‌دهد تولید سیلاب‌وار جدید گاز از حوزه‌های تگزاس و پنسیلوانیا، این تهدید را برای آمریکا به همراه دارد که در کل کشور عرضه گاز از تقاضا بسیار بالاتر رود و قیمت به شدت کاهش یابد به طوری که حتی صادرات هم نتواند در مقابل اشباع بازار گاز داخلی بیایستد و مخازن ذخیره مملو از سوخت خواهند بود.