سیاست دولت جدید آمریکا در قبال عربستان هنوز روشن نیست
بلاتکلیفی بایدن در برابر ریاض
ساعت 24-رئیسجمهوری ایالات متحده میخواهد خیلی زود به وعده دوران انتخابات خود عمل کرده و گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا در مورد نقش محمد بنسلمان ولیعهد عربستان در قتل جمال خاشقجی روزنامهنگار منتقد عربستانی را بهصورت علنی منتشر کند.
انتظار میرود این گزارش نقش ولیعهد عربستان سعودی در طرحریزی یک توطئه برای فریب خاشقجی و کشاندن او از واشنگتن به استانبول و سپس کشتن و تکهتکهکردن جسد او را افشا کند. پیش از این، دونالد ترامپ با رد درخواست کنگره برای انتشار این گزارش، ترجیح داد که پشتیبانی بیدریغ دولت خود از محمد بن سلمان را ادامه دهد. این اقدام ترامپ خشم گستردهای را در ایالات متحده و همچنین در سراسر جهان نسبت به پنهانکاری کاخ سفید برانگیخت. اما آیا واقعا انتشار این گزارش نهادهای اطلاعاتی در روزهای آینده میتواند آخرین نشانه از بهپایانرسیدن روزهای حمایت بیچونوچرای ایالات متحده از عربستان سعودی و مشخصا محمد بن سلمان باشد؟ با وجود همه اظهارات انتقادآمیز بایدن علیه حکومت سلمان- از جمله انتشار بیانیهای که حاکی از ارتباط مستقیم جو بایدن با ملک سلمان با وجود ابتلای پادشاه عربستان به بیماری زوال عقل است و در این میان محمد بن سلمان کاملا نادیده گرفته شده است- هنوز هیچ نشانه آشکاری از تغییر اساسی سیاست واشنگتن در قبال ریاض مشاهده نمیشود. برای مثال، با وجود اظهارات بایدن و تأکید بر قطع حمایت واشنگتن از اقدامات «تهاجمی» ارتش سعودی در یمن و توقف فروش سلاح «مرتبط با عملیات تهاجمی»، دولت بایدن دقیقا تعریف خود از «عملیات مرتبط» و «تسلیحات تهاجمی» را ارائه نکرده است. بایدن همزمان با اعلام پایان حمایت از جنگ یمن تأکید کرد که ایالات متحده «به کمک و حمایت نظامی از عربستان سعودی ادامه خواهد داد». به گفته ژنرال «مککنزی» فرمانده سنتکام (فرماندهی مرکزی ایالات متحده)، ایالات متحده به همکاری با عربستان سعودی در زمینه اطلاعات ضد تروریسم در یمن ادامه خواهد داد. نکته اساسی اینجاست که با توجه به اینکه سیاست ایالات متحده در قبال یمن با اهداف ضد تروریسم تعریف شده بود، بیانیه مک کنزی این سؤال را مطرح میکند که آیا سیاست ایالات متحده در یمن اساسا تغییر کرده است؟ نیروهای نظامی آمریکایی همچنان در عربستان سعودی مستقر هستند. واقعیت این است که در دوران ترامپ 16 سال پس از خروج نیروهای آمریکایی در سال 2003 از عربستان، دوباره به این کشور بازگشتند.
«اسامه بنلادن» رهبر سابق القاعده، خواستار عقبنشینی ارتش آمریکا از عربستان سعودی شده بود و دولت جورج بوش پسر تصمیم گرفت که تسلیم خواسته تروریستها شود تا حملات به منافع ایالات متحده متوقف شود. در پی این خروج، فرماندهی هوایی ایالات متحده در خاورمیانه هم از عربستان به پایگاه نیروی هوایی الودید در قطر منتقل شد. تصمیم ترامپ برای بازگرداندن آمریکاییها به عربستان سعودی بیانگر تمرکز ویژه ترامپ بر ایران بود و این دیدگاه باعث شد تا وعده او برای بازگشت نیروها از جنگهای بیپایان بهطور کامل عملی نشود.
رویکرد د2گانه
با توجه به اینکه واشنگتن از بسیاری از پایگاههای دیگر خود در منطقه قادر به انجام جنگ در عراق (2003-2011) و همچنین عملیات علیه داعش (2014 تا 2017) بود، مشخص است که حضور نیروهای آمریکایی در عربستان سعودی از نظر نظامی امری ضروری و لازم نبود و خروج نیروهای آمریکایی از عربستان سعودی از سوی بایدن نشان میداد که رئیسجمهور جدید آمریکا در بازخواست خاندان سلمان بسیار جدی است. بااینحال، در 26 ژانویه 2021 و تنها چند روز پس از ریاستجمهوری بایدن، پنتاگون از احتمال تقویت حضور نظامی خود در عربستان سعودی در بندر یانبو در ساحل دریای سرخ و همچنین دیگر پایگاههای نظامی موجود عربستان، از جمله پایگاه هوایی ملک فیصل در تبوک در نزدیکی نزدیک اردن خبر داد. پایگاه هوایی ملک فهد در طائف هم از دیگر پایگاههایی است که برای حضور نیروهای آمریکایی مورد توجه قرار دارد اما نزدیکی آن به مکه ممکن است باعث بروز حساسیتها و تنشهایی شود. اگر بایدن در ادعای خود برای بازنگری در روابط ایالات متحده با عربستان سعودی جدی بود، نیروهای اضافی به این کشور اعزام نمیکرد. ادعای بایدن درباره سختگیری بیشتر علیه عربستان سعودی در دوران تبلیغات انتخاباتی و موضعگیریهای بعد از آن، ممکن است بهمنظور جلب رضایت افکار عمومی در آمریکا باشد. درحالیکه در واقعیت، دههها سیاست آمریکا در قبال خاندان سعودی بدون تغییر میماند. آمریکاییها فراموش نکردهاند که 15 نفر از 19 هواپیماربای 11 سپتامبر 2001 شهروند عربستان سعودی بودهاند و خانوادههای قربانیان 11 سپتامبر با فشارهای خود توانستند قانون جاستا (عدالت علیه حامیان اقدامات تروریستی) را در کنگره تصویب کنند و وتوی باراک اوباما رئیسجمهور پیشین آمریکا را لغو کنند. این قانون به خانوادههای قربانیان حملات 11 سپتامبر 2001 اجازه میدهد تا از یک کشور خارجی برای اقدامات تروریستی شکایت کنند و بهاینترتیب دادخواهی علیه عربستان سعودی به نمایندگی از خانوادههای 11 سپتامبر که ناشی از تصویب قانون جاستا بود، همچنان ادامه دارد. پس از آن هم، حمله به پایگاه نیروی هوایی پنساکولا در فلوریدا که در اواخر سال 2019 از سوی یک دانشجوی هوانوردی سعودی انجام شد، بار دیگر ارتباط بین عربستان سعودی و حملات تروریستی علیه آمریکا و منافعش را نمایان کرد. با تجربه این تحولات در رابطه واشنگتن و ریاض، بایدن باید یک رویکرد کاملا متفاوت با رؤسای جمهوری قبلی آمریکا، در قبال عربستان و دیگر متحدان واشنگتن در خاورمیانه در پیش بگیرد.
رویکردی که روشن کند واشنگتن فقط به دنبال کاهش تنشها و افزایش ثبات در منطقه است. بایدن باید اصرار داشته باشد که روابط آمریکا و عربستان سعودی تنها درصورتی دوام خواهد یافت که عربستان سعودی دست از بمباران یمن و دامنزدن به بحران انسانی در این کشور بحرانزده بردارد. سپس بایدن و شورای همکاری خلیج فارس باید ایران را در یک ساختار امنیتی منطقهای قرار دهند و به همه کشورها اجازه دهد تا تنشها را کاهش داده و منابع کمتری را صرف هزینههای نظامی خود کرده و بهجای آن در زمینه بهداشت، تحصیلات، اشتغال و رفاه مردم خود سرمایهگذاری کنند. بایدن هم باید تغییرات مشابهی را در منطقه انجام دهد و بهجای صرف هزینههای نظامی، مردم آمریکا را در اولویت خود قرار دهد.
تماسهای تلفنی قبل از انتشار گزارش جنجالی
کاخ سفید از گفتوگوی تلفنی رئیسجمهوری آمریکا با پادشاه عربستان سعودی در آستانه انتشار گزارش نهادهای امنیتی درباره قتل جمال خاشقجی درباره بحران یمن و امنیت منطقهای خبر داد. بر اساس این بیانیه، جو بایدن و ملک سلمان درباره تلاشهای تحت رهبری سازمان ملل و ایالات متحده برای برقراری امنیت در منطقه، پایاندادن صلحآمیز به جنگ در یمن و تعهد آمریکا برای کمک به عربستان سعودی در دفاع از خود در برابر گروههای مختلف، گفتوگو کردند. بایدن در این تماس تلفنی بر اهمیت حقوق بشر، حکم قانون بینالمللی و قویتر و شفافترکردن روابط میان دو کشور تأکید کرد. بایدن همچنین بر رفتار مثبت عربستان سعودی در مورد پرونده لجین الهذلول فعال زن تازه آزادشده در عربستان و حمایت عربستان از مسائل حقوق بشر در منطقه تأکید کرد. پادشاه عربستان هم بر تمایل عربستان برای دستیابی به یک راهحل سیاسی همهجانبه در یمن و تلاش برای تحقق امنیت و توسعه برای ملت این کشور تأکید کرد. از طرف دیگر، فیصل بن فرحان آل سعود وزیر خارجه عربستان سعودی با تونی بلینکن همتای آمریکایی خود گفتوگو کرد. این دومین تماس تلفنی بلینکن پس از انتصاب او بهعنوان وزیر خارجه آمریکا با همتای سعودیاش بود و وزیر خارجه آمریکا در این تماس مسائل حقوقبشری در عربستان و حساسیتهای آمریکا در این حوزه را با وزیر خارجه عربستان مطرح کرد.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.