غرب در مسیر پایان حمایت نظامی از جنگ یمن

ساعت 24- حمایت بی‌قیدوشرط غرب از جنگ تحت هدایت عربستان در یمن در حال پایان‌یافتن است. جو بایدن رئیس‌جمهوری ایالات متحده فروش بخشی از تسلیحات نظامی به عربستان سعودی را که می‌تواند برای عملیات «تهاجمی» در یمن مورد استفاده قرار گیرد متوقف کرده و همچنین شبه‌نظامیان حوثی یمن را هم از لیست گروه‌های تروریستی خارج کرده است.

تقریبا هم‌زمان با این اقدامات از سوی واشنگتن، پارلمان اروپا هم قطع‌نامه خود را درباره یمن تصویب کرد. طرح این قطع‌نامه که از سوی «مارک تارابلا» نماینده حزب سوسیالیست بلژیک در پارلمان اروپا و نایب‌رئیس هیئت نمایندگی اتحادیه اروپا در شبه‌جزیره عربستان ارائه شده بود با حمایت بیش از 90 نماینده پارلمان اروپا از طیف‌های مختلف سیاسی روبه‌رو شد و تنها تعداد انگشت‌شماری از نمایندگان احزاب راست افراطی با این طرح مخالفت کردند. این قطع‌نامه از کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌خواهد تا بدون تفکیک تسلیحات «تهاجمی» و «دفاعی»، فروش هرگونه اسلحه به عربستان سعودی و امارات متحده عربی را متوقف کنند. همچنین این نهاد می‌تواند موارد نقض حقوق بشر در یمن را به دادگاه بین‌المللی جنایی ارجاع دهد. اعضای پارلمان اروپا همچنین از دولت‌های عضو اتحادیه اروپا خواستند تا از مکانیسم جدید تحریم‌های جهانی اتحادیه اروپا علیه نقض حقوق بشر برای هدف قراردادن، از طریق مسدودکردن دارایی و ممنوعیت سفر آن دسته از مقام‌های سعودی و اماراتی که در جنایات جنگی در یمن دست دارند، استفاده کند. آنها همچنین خواستار تعلیق عضویت عربستان و امارات در یونسکو به دلیل نقش آنها در تخریب میراث فرهنگی و معماری یمن هستند. فراخوان‌های مشابهی از سال 2016 به طور منظم از سوی پارلمان اروپا صادر شده بود اما برخی از عناصر این قطع‌نامه، آن را قوی‌تر و احتمالا اثرگذارتر از تلاش‌های قبلی پارلمان اروپا برای مقابله با جنگ یمن می‌کند. نکته اول اینکه در قطع‌نامه اخیر خلاف موارد قبلی، نقش دولت‌های عضو اتحادیه اروپا بیشتر زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، ادامه فروش اسلحه از سوی تعدادی از کشورها از جمله فرانسه، اسپانیا و بلژیک به عربستان و امارات خلاف «موضع مشترک و قانونی اتحادیه اروپا» در مورد ممنوعیت تجارت تسلیحاتی است که می‌تواند باعث ایجاد اختلافات منطقه‌ای و نقض شدید قوانین بین‌المللی بشردوستانه شود. چنین عزمی با امکان ارجاع به دادگاه جنایی بین‌المللی می‌تواند منجر به ایجاد مسئولیت‌های احتمالی فردی برای آن دسته از مقام‌های اروپایی شود که همچنان به فروش اسلحه به عربستان سعودی و امارات ادامه می‌دهند.
تمرکز بر نقش امارات
دوم اینکه، در حالی که معمولا نقش امارات در یمن به دلیل تمرکز بیشتر بر عربستان سعودی پنهان می‌ماند، این بار اما این نقش به روشی دقیق مورد توجه قرار گرفته است. نه‌تنها نمایندگان پارلمان اروپا نقش اماراتی‌ها را در جنگ یمن هم‌سطح عربستان سعودی قرار دادند، بلکه آنها ابوظبی را به دلیل اداره شبکه‌ای از زندان‌ها در یمن که زندانیان را در آنها مورد شکنجه، تجاوز و خشونت جنسی قرار می‌دهند، مستقیما و به طور جداگانه مسئول دانسته‌اند. اعضای پارلمان اروپا همچنین با انتقاد آشکار از شورای انتقالی جدایی‌طلبان یمن جنوبی که مورد حمایت امارات قرار دارند، بر تمامیت ارضی یمن تأکید کرده‌اند. تلاشی نادرست از سوی راست‌گرایان افراطی برای حذف یا تعدیل لحن قطع‌نامه، بار دیگر باعث برجسته‌شدن روابط امارات با برخی از سرسخت‌ترین بازیگران راست‌گرا در سیاست امروز اروپا مانند احزاب «مارین لوپن» در فرانسه، «متئو سالوینی» در ایتالیا و حزب «آلترناتیو برای آلمان» شده است. حتی رئیس گروه غیررسمی «دوستان امارات» هم به جای دادن رأی منفی به قطع‌نامه تحریم تسلیحاتی عربستان سعودی و امارات متحده عربی، از رأی‌دادن خودداری کرد. این قطع‌نامه ضربه‌ای به اعتبار امارات متحده عربی است که توان استراتژیک بالایی برای نمایش چهره‌ای مدرن از خود نزد غربی‌ها دارد. مهم‌تر از همه اینکه این قطع‌نامه با استناد به گزارش مفصل «رصدخانه اروپا»، یک گروه ناظر حقوقی مستقر در بروکسل در مورد لابی ابوظبی در اتحادیه اروپا و افشای رفتارهای غیردیپلماتیک از سوی برخی مقام‌های ارشد امارات از جمله «یوسف العطیبه» سفیر این کشور در واشنگتن تهیه شده است. نکته سوم هم این است که بندهای خاص این قطع‌نامه که خواستار تحریم تسلیحاتی است بیش از موارد مشابه قبلی مورد حمایت قرار گرفت. محافظه‌کاران و اصلاح‌طلبان راست‌گرای اروپایی خواستار رأی‌گیری جداگانه در مورد بخش‌های مختلف قطع‌نامه شده بودند و این تاکتیکی است که برای تلطیف‌کردن لحن قطع‌نامه مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این حرکت آنها نتیجه معکوس داد: 407 عضو از 694 نماینده پارلمان اروپا از گزارش مربوط به تحریم حمایت کردند که 57 رأی بیشتر از آرای مثبت در مورد گزارش کلی اخیر درباره سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا بود که در ماه ژانویه صورت گرفت. یکی از دلایل چنین تغییر رویکردی می‌تواند در این واقعیت نهفته باشد که رفتارهای حوثی‌ها و ارتباط آنها با ایران به اندازه کافی در متن قطع‌نامه منعکس شده و این امر به تعادل بیشتر آن کمک کرده است. با این حال هنوز روایتی که سعودی‌ها و اماراتی‌ها آن را پیش می‌برند و در آن ایران را عامل اصلی درگیری در یمن می‌دانند، نتوانسته نمایندگان پارلمان اروپا را قانع کند. دلیل آن هم رد اصلاحیه‌ای در آخرین لحظات بود که از سوی نمایندگان محافظه‌کار و اصلاح‌طلب ارائه شد و در آن ایران را به فرستادن شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان برای جنگ در یمن متهم می‌کرد. قطع‌نامه‌ای که تصویب شد به صراحت تأکید می‌کند که بیشترین کشته‌های غیرنظامی در یمن ناشی از حملات هوایی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی بوده است. با این وجود این قطع‌نامه‌ها برای دولت‌ها لازم‌الاجرا نیست و عجیب نیست که برخی کشورها مانند فرانسه احتمالا به فروش اسلحه به عربستان سعودی و امارات ادامه دهند. اما انتقاد صریح پارلمان اروپا به عنوان تنها نهاد اتحادیه اروپا که به طور مستقیم و به نمایندگی از حدود 500 میلیون شهروند اروپایی انتخاب شده، حاوی پیام سیاسی بسیار مهمی است. این قطع‌نامه بخشی از یک تلاش روزافزون بین‌المللی برای پایان‌دادن به فاجعه سیاسی و انسانی در یمن و پاسخ‌گویی مسئولان چنین فاجعه‌ای است.