از کوتاهی پدرومادرها تا بچه های قد کوتاه
پدرو مادرها معمولا‌دوست دارند فرزندانی قد بلند داشته باشند، حتی اگر خودشان بلندقامت نباشند.در واقع قدبلند بودن نوعی زیبایی تلقی می‌شود، البته به شرطی كه از چارچوب طبیعی‌اش فراتر نرود. حتی تحقیقات نشان داده‌اند كه افراد قدبلند معمولاً مشاغل بهتری نصیبشان می‌شود، درآمد بیشتری دارند و همچنین در پیداكردن همسر ایده‌آل خود راحت‌ترند.
● كوتاه یا بلند مسئله این است!
ازجمله مهم‌ترین سوالا‌تی كه والدین از پزشك متخصص اطفال می‌پرسند این است كه آیا رشد قدی فرزندشان طبیعی است یا خیر؟ براساس یك فرمول كلی، قد نوزاد در حین تولد در حدود ۰۵ سانتی‌متر و در یك سالگی ۵۷ سانتی‌متر است. اندازه قد طبیعی در سنین ۲تا۲۱ سالگی براساس فرمول زیر محاسبه می‌شود:(بر حسب سانتی‌متر)
سن برحسب سال ضرب در۶ به علا‌وه ۷۷
اطفال در اوایل دوران كودكی معمولا در حدود ۵ تا ۵/۶ سانتی‌متر در سال رشد می‌كنند. قبل از آغاز بلوغ، یك كاهش در میزان افزایش قد وجود دارد ولی با آغاز بلوغ، جهشی در رشد اتفاق می‌افتد، به‌طوری كه قد دختران۵/۷تا۹ سانتی‌متر در سال و قد پسران در حدود ۰۱سانتی‌متر در سال افزایش می‌یابد. پس از بلوغ، سرعت رشد قدی مجددا آهسته می‌شود تا زمانی كه صفحات رشد موجود در استخوان به‌طور كامل بسته شوند. این زمان برای پسران در ۵۲ سالگی و برای دختران ۱۲ سالگی است. توجه داشته باشید كه جهش رشد بلوغی در دختران در حدود ۲ سال زودتر از پسران اتفاق می‌افتد. بنابراین در اوایل بزرگسالی، بسیاری از دختران از پسران بلندقد‌تر هستند.
در صورتی كه رشد قدی فرزندتان طبیعی نباشد، به احتمال قریب به یقین او را نزد پزشك خواهید برد. پزشك ابتدا قد كودك را محاسبه كرده و سپس آن را با منحنی رشد طبیعی مقایسه می‌كند. البته بایستی توجه داشته باشید كه پزشك برای قضاوت صحیح لازم است كه اندازه‌گیری‌های قبلی كودك را نیز در اختیار داشته باشد تا بتواند سیر چندین ساله را بررسی و تفسیر كند. در‌صورت‌وجود‌اختلال واضح در منحنی رشد، پزشك علت را بررسی خواهد كرد. گاهی ممكن است منحنی رشد موردی را نشان ندهد ولی پزشك با شك به سایر علائم بالینی و معاینات فیزیكی كه انجام داده است، كودك را مورد بررسی قرار خواهد داد. مهم‌ترین كار در بررسی بچه‌هایی كه رشد قدی كمی دارند، بررسی سوابق رشدی قبلی آنها و همچنین بررسی سوابق خانوادگی آنان است. چنانچه كودكان قد كوتاهی دارند ولی رشد آنها طبیعی است و مشكلی در معاینه بالینی ندارند، ممكن است پزشك به تحت‌نظر گرفتنآنها برای ۳تا۶ ماه و معاینه مجدد پس از این مدت اكتفا كند. در برخی موارد شاید انجام آزمایش‌های بالینی جهت ردكردن مشكلات پزشكی كه موجب كوتاهی قد می‌شوند و یا حتی جهت رفع نگرانی والدین ضروری باشد. یكی از مهم‌ترین آزمایش‌ها، انجام تست تعیین سن استخوانی كودك است كه با عكس‌برداری رادیوگرافیك از مچ دست چپ اطفال صورت می‌پذیرد. چنانچه سن استخوانی كودك از سن واقعی وی كمتر باشد، احتمال ادامه رشد وی در آینده وجود خواهد داشت. سایر آزمایش‌ها جهت ردكردن بیماری‌ها و یا مشكلات عمومی بدن انجام می‌شوند، ازجمله بررسی مشكلات تیروئیدی، هورمون رشد، تست خون كامل، آزمایش ادرار و یا گاهی انجام آزمایشات كروموزومی جهت بررسی ناهنجاری‌های خاص.
مهم‌ترین دلیلی كه موجب می‌شود تا كودك شما قد بلندی نداشته باشد، به مسائل خانوادگی و وراثت بر‌می‌گردد. چنانچه كودكی والدین كوتاه قد داشته باشد، در این صورت گرچه خود وی نیز ممكن است قد كوتاهی داشته باشد اما به‌طور طبیعی رشد كرده و یك منحنی رشد طبیعی دارد. در این گونه موارد انجام آزمایش‌های بالینی ضروری نیستند ولی در صورت انجام، جواب طبیعی خواهند داشت.
یك علت جالب و شایع دیگر در كوتاهی قد اطفال حالتی است به نام تا‡خیر سرشتی در رشد كه بد نیست با آن آشنایی داشته باشید. كودكانی كه دارای تا‡خیر سرشتی در رشد هستند معمولاً قد كوتاهی داشته و رشد قدی كمی دارند. سن استخوانی در این بچه‌ها یك حالت تا‡خیر نسبت به سن واقعی كودك را نشان می‌دهد كه بیان‌كننده این موضوع است كه هنوز جا برای رشدكردن دارد. این كودكان همچنین اغلب یك تاخیر در شروع بلوغ نیز دارند. اما تفاوت مهم آنها با افراد دیگر در این است كه اگرچه این كودكان در سنین كودكی قد كوتاهی دارند، ولی در زمانی كه رشد قدی سایر كودكان متوقف شده است؛ رشد قدی آنها ادامه پیدا می‌كند و در نهایت به قد هدفشان می‌رسند. این‌گونه اطفال به غنچه‌هایی تشبیه می‌شوند كه دیر باز می‌شوند و معمولا یك سابقه خانوادگی نیز وجود دارد
وضعیتی دیگری كه والدین از آن زیاد شنیده‌اند و خیلی در مورد آن نگرانند، وضعیت هورمون رشد در كودكشان است. هورمون رشد جهت رشد طبیعی بدن ضروری است. بچه‌هایی كه دارای كمبود هورمون رشد هستند قد بسیار كوتاهی داشته و غالبا ظاهری جوان‌تر از سن واقعی‌شان دارند. به‌علاوه، این كودكان ممكن است كه كمی چاق بوده و نیز تاخیری در بلوغشان داشته باشند. در صورت مشاهده حالات فوق، متخصص اطفال آزمایش‌های هورمونی لازم را جهت تشخیص انجام داده و در صورت اثبات بیماری، هورمون درمانی را با تجویز هورمون رشد انجام خواهد داد. در برخی مراجع استفاده از هورمون رشد جهت درمان طولانی‌مدت كودكانی كه كاهش رشد قدی بدون علت مشخص دارند،زیرنظر یك متخصص اطفال و یك متخصص غدد توصیه شده است.
● برای بلند قد شدن
علی‌‌رغم تمامی موارد ذكرشده، حتما شما باز می‌خواهید كه فرزندان قد بلندتری داشته باشید. متاسفانه بررسی‌های آماری نشان می‌دهند كه ۵۳تا۵۴ درصد از كودكان و نوجوانان ایرانی دارای كوتاهی قامتند كه علت اصلی آن را رژیم غذایی نامناسب می‌دانند. رعایت نكات زیر در رسیدن فرزند شما به قامتی بلندتر بسیار مفید و كمك‌كننده‌اند:
۱) براساس برنامه منظمی كودك خود را جهت انجام معاینات فیزیكی نزد پزشك ببرید. حتی اگر به‌دلیل دیگری كودك را نزد پزشك برده‌اید (مثل سرماخوردگی) باز بهتر است كه از وی خواهش كنید تا قد و وزن كودكتان را اندازه بگیرد و نظر خود را به شما بگوید.
۲) سعی كنید یك محیط پر از آرامش را برای كودك خود فراهم آورید و از ایجاد هرگونه استرس در فرزندتان جلوگیری كنید. تحقیقات نشان داده‌اند كه یك زندگی خانوادگی پر از استرس، جر و بحث‌های خانوادگی و یا حتی طلاق می‌توانند تولید هورمون رشد در كودك را تحت‌تاثیر قرار داده و موجب كوتاهی قد شوند. دیده شده است كه در این موارد كوتاهی قد با كاهشی در میزان هوش و یادگیری كودك نیز همراه است.
۳) دریافت بیش از حد غذاهای حاوی كربوهیدرات مثل برنج، نان، سیب‌زمینی، ذرت و سایر غلات می‌توانند رشد قدی را كاهش دهند. كربوهیدرات‌ها كالری زیادی دارند ولی فاقد مواد مغذی اصلی تقویت كننده رشد هستند. در واقع، این خود یكی از دلایلی است كه باعث می‌شود تا آسیایی‌ها به نسبت اروپایی‌ها و آمریكایی‌ها كوتاه قدتر باشند.
۴) دریافت بیش از حد چربی به‌خصوص نوع اشباع شده آن نیز همانند كربوهیدرات می‌تواند موجب جلوگیری از رشد قدی كافی و مناسب شود. همچنین شیرینی‌ها نیز حاوی مقادیر زیادی از چربی‌های اشباع‌شده بوده و بهتر است كه مصرف آنها را محدود كنید. چربی‌های سفیدی كه روی گوشت قرمز وجود دارند نیز غالبا از نوع اشباع‌شده هستند و بهتر است سعی كنید تا این قسمت‌ها را قبل از مصرف جدا كنید.
۵) خواب ناكافی و نامنظم نیز می‌تواند موجب كاهش رشد شود. در واقع هورمون رشد بیش از همه در حین خواب ترشح می‌شود، البته یك خواب منظم و راحت. منظور از خواب كافی افزایش‌دادن طول مدت خوابیدن نیست، زیرا خواب طولانی و مداوم موجب تنبلی و كم‌تحركی خواهد شد. داشتن وضعیت مناسب به هنگام خوابیدن نیز اهمیت زیادی دارد. خوابیدن با یك وضعیت بدنی صحیح می‌تواند كمك كند تا ستون مهره‌ها در وضعیت صحیحی قرار گرفته و به افزایش قد كمك كند.
۶) داشتن وضعیت بدنی مناسب. به كودكانتان توصیه كنید تا صاف و كشیده راه بروند و قوز نكنند. همچنین برای آنها صندلی مناسبی كه از كمر و پشت آنها حمایت كند تهیه كنید و مراقب باشید كه در هنگام مطالعه وضعیت بدنی صحیحی داشته باشند. عدم رعایت وضعیت بدنی مناسب موجب می‌شود تا كودك شما نتواند رشد قدی مناسبی داشته باشد.
۷) ورزش‌كردن سرعت رشد استخوانی را با افزایش میزان هورمون رشد زیاد می‌كند. البته توجه داشته باشید كه انجام ورز‌‌ش‌های سنگین نظیر وزنه برداری و یا ورزش‌هایی كه در طی آنها ممكن است فشار زیادی بر استخوان‌ها وارد شود، می‌توانند با آسیب‌رسانی به صفحه رشد استخوانی رشد قدی را كاهش دهند.
۸) متاسفانه آمار بالای مصرف سیگار در بین نوجوانان باعث شده است تا سیگار نیز به‌عنوان یكی از عواملی كه می‌تواند رشد قدی را كاهش دهد، تحت بررسی قرار گیرد. مصرف بیش از حد سیگار (بیش از ۷ عدد در روز) با اثر بر ریه و كاهش اكسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌تواند در درازمدت موجب كاهش رشد قدی شود.
دكتر بابك هوشمند
منبع : روزنامه سلامت
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.